Kara Han
Kara Han - Türk ve Altay mitolojisinde söylencesel hakan. Kara Ulus’un yani sıradan (soylu olmayan) insanların önderidir. On oğlu ve dokuz kızı vardır. Soylu olmayıp halktan sıradan bir kişi iken sonradan Han’lık elde edenleri veya devlet kuranları temsil eder. Karadenizde yaşar (Akdenizin yanında ikincil öneme sahiptir). Buryatçada Hara sözcüğü Ay demektir (Moğolca: Sara), bazı kayıtlarda Oğuz Han’ın babasının adının Kara Han iken bazı kaynaklarda soyunun (veya babasının) Ay olarak gösterilmesi bu kelime benzeşimi nedeniyle olabilir. Çünkü Moğolca Har, Mançuca Kara sözcükleri siyah renk belirtir. Kara Türklerde kuzey yönünün simgesidir. Gücü ve otoriteyi vurgular. Tarihte yer alan Karahanlı Devleti'nin ismi tesadüfî değildir. Kayra Han ile karıştırılmamalıdır. Karşıtı Akça Han'dır. Ayrıca Büyük Hun imparatorluğunun kurucusu ve ilk şanyusu Teoman Han olduğu düşünülmektedir.
Kara Han ve Kayra Han aynı kişi mi?
Kayra Han ve Kara Han farklı kişiliklerdir. Deniz Karakurt'a göre; "Kayra Han ile Kara Han aynı kişi olarak nitelense de bu durum sesbilimsel benzerlikten kaynaklı yaygın bir yanlıştır. Çünkü Kara sözcüğü içerisinde daha çok olumsuz anlamlar barındırır. Kara Han farklı bir mitolojik kişiliktir (Oğuz Han’ın babasıdır)." Yine de pek çok metinde Kara Han, Kayra Han ile özdeşleştirilmektedir. Bu ses benzeşimi ve birbirlerinin yerine çok fazla kullanılmış olmaları nedeniyle de bu durumun önüne geçilmesi pek mümkün görünmemektedir.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yaşar Çoruhlu (2011), Türk Mitolojisinin Anahatları. İstanbul, Kabalcı Yayınevi
- Abdülkadir İnan, Tarihte ve Bugün Şamanizm, TTK. Yay., II. Baskı, Ankara, 1972
- Roux, J. Paul (2011). Eski Türk Mitolojisi (Çeviren: M. Yaşar Sağlam). Ankara: Bilge Su.
- Alekseyev, N. Alekseyeviç (2013). Türk Dilli Sibirya Halklarının Şamanizmi (Çeviren: Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.