Japon kılıcı terminolojisi

Bu madde Japon kılıcı için kullanılan terimler ve anlamları hakkındadır. Kılıçlar hakkındaki açıklamalar için katana maddesine göz atın.

Japon kılıcı için kullanılan terimler

Aykuçi:	El korunağı (tsuba) olmayan küçük bıçak (tanto). Genellikle elbisenin içerisine gizli olarak kadınlar tarafından taşınırdı.
Aşi	Jiden hamona uzanan yumuşak çelikten küçük kanallar. Genel anlamda “ayaklar”. Hamondaki bu düzensizliklerin, keskin kenarın parçalarının kırılmasını engellemek için olduğu söylenir.
Ayasugi	Bir çeşit jihadda. Kılıcın boş kısmı yapılırken masame desenli çelik bloğunun törpülenmesi sırasında oluşan düzenli dalgalı çizgiler.
Bo'hi	Geniş yiv ya da hi
Boşi	Uçtaki sert kenar deseni.
Çoci	Yonca ya da mantar şekilli hamon.
Çokuto	Düz kılıç
Gunome	Yarım daire dalga şeklindeki hamon.
Ha	Keskin kenar
Habuçi	Hamonun kenarını sınırlayan çizgi, sertten yumuşak çeliğe geçiş kısmı
Hada	Dövme izleri
Hamaçi	Bilenmiş kenarın başlangıcındaki çentik izleri.
Hamon	Yumuşak perlit çeliğe geçiş bölgesini de kapsayan martensit çelik deseni.
Hi	Bıçağın üst kısmındaki yiv.
Hitasura çoji	Alacalı bıçakta çoji şekilli hamon.
Horimono	Bıçak üzerindeki oyma ya da işlemeler.
İnazuma	Habuki bölgesinin dikey zik-zak deseni. Tam çevirisi "yıldırım çizgileri"
İtame	Katlanmış çelik bloğunun dövülmesiyle oluşan tahtaya benzer damarlı doku. Tahta üzerindeki düzensiz yuvarlak şekillere benzer.
Ci	Hamonun üstündeki yüzey.
Cihadda	Bıçak veya jinin deseni.
Cicetsu	Bıçağın yüzey rengi ve deseni
Katana	Samurayların kullandığı kıvrık kılıç.
Ken	Eski Japonya'da imal edilen düz kılıç. Hiyan döneminde yerini taçi almıştır.
Kinsuci	Habuçinin sert kısmındaki yatay çizgiler. Tam çevirisi "altın çizgiler"
Kissaki	Kılıcın ucu.
Ko nayi	Habuçideki, ni ve nayoi büyüklüğü arasındaki sert çelik parçaları, martensit kristaller.
Ko notari	Hamondaki sığ ve düzensiz dalgalanmalar.
Masame	Katlanmış çelik bloğunun dövülmemiş kısmında oluşan tahtaya benzer damarlı doku. Tahta üzerindeki şekillere benzeyen yakın aralıklı düzenli çizgiler.
Meyi	Kılıç ustasının imzası.
Mekugi ana	Teng üzerindeki pim deliği.
Motohaba	Maçideki genişlik.
Muni	Arka yüzey.
Muni-maçi	Tengin arka işaret kısmının üzerindeki çentik.
Nagasa	Bıçak uzunluğu.
Naginata	Pala uçlu Japon kılıcı.
Nakago	Tengin sonu.
Nayi	Habuçi üzerinde bulunan, gözle görülebilecek kadar büyük martensit kristal parçacıklar.
Nihonto	Ken, naginata, yari, taçi, katana, vakizaşi ve tantonun içinde bulunduğu Japon kılıçları
Ninjatō	Popüler kültürde(sinema vb.) en yaygın kullanılan klasik kılıç türü.
Nayoi	Habuçi üzerinde bulunan, gözle görülmesi mümkün olmayan martensit ya da perlit parçacıklar. Puslu, bulanık alanlar olarak ortaya çıkar.
Notare	Hamon üzerindeki düzensiz dalgalanmalar.
Omote	Ön.
Sakihaba	Yokoti genişliği.
Şinogi	Kılıcın kenarını belirleyen sırt çizgisi.
Şinogici	Sırt çizgisinin üstündeki bıçak yüzeyi.
Sori	Bıçağın eğrilik miktarı.
Suguha	Düz hamon.
Suriyage	Taçiyi, katana boyutuna indirgemek için kısaltılmış teng.
Tanto	Japon bıçak veya kaması.
Taçi	Eski samurayların at üstünde kullandığı uzun kılıç.
Togi	Katananın cilalı yüzeyi.
Toran	Dalga şekilli hamon.
Ura	Arka.
Utsuri	Yüzeydeki beyazımsı etki, hamonun dışındaki ji. Tam çevirisi "yansıma".
Vakizaşi	Samurayların kullandığı kısa kılıç.
Yakiba	Keskin kenar.
Yasurami	Nakago üzerindeki törpü izleri.
Yokoti	Ucu gövdeden ayıran sınır.

Kılıç kuşanma ile ilgili terimler

Fuçi	Subanın yanındaki kabza halkası.
Habaki	Kılıcın kın içerisine temas etmesini engellemek için kullanılan metal halka.
Ito	Kabzayı tenge tutturmak için sarılan örgü. Bir arada durmaları için menukinin üzerine sarılır.
Kaşira	Kabzanın sonundaki dipçik boşluğu.
Koşirayi	Saya, suba, suka, menuki, habaki, kaşira, sagiyo ve diğer aksamın bütünüyle montajı.
Kurikata	Sagiyoyu kına bağlamak için atılan düğüm.
Medugi	Kabzayı (suka) subaya sabitlemek için kullanılan pim.
Menuki	Medugi üzerine yerleştirilen süs.
Sagiyo	Kılıç kuşanırken kını kemere bağlamak için kullanılan ip.
Sami'	Kabzayı kaplamak için kullanılan deri.
Saya	Kın.
Şirasaya	Kılıcı muhafaza etmek/depolamak için kullanılan basit, tahta "dinlenme" kını.
Suba	El korunağı.
Suka	Kabza ya da tutamaç.

İmalat terimleri

Age gitaye	Şita gitaye şeklini oluşturmak için birkaç kere katlanmış çeşitli çelik parçaları
Denkayi tetsu	Eloktrolitik fırında imal edilmiş hurda metalden eritilmiş demir. %99,99 saf demirdir. Demirci, oroşigane işlemini kullanarak yeterli miktarda karbon ekler.
Hagane	Hon sanmayi gitaye metodu kullanılarak imal edilen keskin kenar için kullanılan daha sert (yüksek karbon içerikli) çelik.
Hizu-kuri	Sunobe kullanılarak bıçağın şekillendirilmesi. Bıçak ısıtılır ve bir seferde küçük bir kısmı dövülerek şekillendirilir. Bıçak şiyage için hazır hale gelir.
Hon sanmayi gitae	Kılıç yapım metodlarından daha az bilinenidir; her bir taraf için 3 farklı daha sert kavagane çelik kullanılır; göbek kısmı için yumuşak şingane parçaları, ve keskin uç kısmı için ise daha sert bir çelik olan özel hagane parçaları kullanılır.
Kera	Tatarada oluşturulan ham çelik. Çeliğin neredeyse yarısı tamahaganedir ve kılıç yapımı için kullanılmaya hazırdır. Geri kalan çelik, demirci tarafından ocakta karbon oranı ayarlandıktan sonra kullanılabilir.
Kaji-oşi	Demirci tarafından kılıca son şeklinin bıçak, eğe ile verilmesi ve pürüssüz cilalamanın yapılması.
Kangan tetsu	Oksijensiz ortamda eritilerek imal edilen süngerimsi demir. Demirci döküm ocağındaki karbon oranını oroşigane işlemini kullanarak ayarlar.
Kavagane	Kılıcın gövde kısmına başlangıç malzemesi olarak kullanılan sert (karbon oranı yüksek) çelik. Karbon oranı %1,0 - %1,5 arasındadır.
Kitaye	Metal çubuğun dövülerek ya da katlanarak bıçak yapılmak için hazır hale getirilmesi.
Kobuse gitaye	En bilindik bıçak yapma şeklidir, şingane özlü yumuşak bir merkez ve kavagane bir kılıf.
Nakago-şitate	Bıçağın sapa yakın kısmının törpülenerek tamamlanması
Omura	Suçiyoki esnasında kılıca kaplanacak olan sulu kile katılması için omuna taşının öğütülerek toz haline getirilmesi.
Oroşigane	Dövme işlemi esnasında çeliğin karbon oranını ayarlama işlemidir. Karbon seviyesi, çeliğin odun kömürünün üst kısmında ısıtılmasıyla ve kılıç aşağıya doğru ulaştıkça yeni odun kömürü atılmasıyla artırılır. Kılıcın karbon oranının düşürülmesi ise; demir ocağının etrafına hava menfezi yerleştirilerek ısıtılması ve böylece karbonun oksijenle birleşip karbonmonoksit haline gelmesiyle yapılır.
Satestu	Çeliğin yapımı için kullanılan demir oksit kumu.
Sen	Kılıca şekil vermek için kullanılan bıçak. Çok sert bir kılıç çeliğinden yapılmıştır ve her darbede metalin ince kısımlarını rende gibi ayırır.
Şiyage	Bir bıçak ve eğe ile kılıca şekil verme. Suçiyokide bıçağın yüzeyi kil uygulanmasına hazırlanır. Bu hizukuriden sonra yapılır.
Şingane	Yumuşak çelik. Daha yumuşak (karbon seviyesi %0,5’in altında) çelik, kılıcın orta kısmını yapmada kullanılır.
Şitagitaye	Dövme işlemi. Dövme işlemi esnasındaki ilk altı kat.
Soriyaoşi	Yaki ireyi takiben kılıçtaki kıvrımın ayarlanması.
Sunobe	Kılıç yapılmak üzere dövülmeye hazır boş çelik bar.
Tamahagane	Kılıcın gövdesini yapmak için kullanılan işlenmemiş çelik.
Tatara	Kalcı. Odun kömürünü, tamagahane oluşturmak için demir oksit kumuyla yakar.
Tanren	Birçok parça çeliğin bir blok haline getirilecek şekilde kaynak yapılması işlemidir. Düz hale getirilecek şekilde çekiçle dövülür ve 12-15 kez çaprazlama katlanır. Bu bitmiş kılıcın jihaddasını oluşturur.
Suçi-oki	Sulu kil, odun kömürü tozu ve öğütülmüş omura taşı ile kılıcın sertleştirme işlemi öncesinde kaplanması. Kilin kalınlığı, yaki ire esnasında kılıç suya soğutmak için daldırıldığında işlemin hızını belirlemeye etki eder. Kılıcın çabuk soğuyan kısmı sert çelik, yavaş soğuyan kısmı ise daha yumuşak bir yapıya dönüşür. Bu bitmiş bir kılıcın modelini belirler.
Sukuri-komi	Şiganenin yumuşak özü, tanren esnasında kılıçta oluşturulan oluğa yerleştirilir. Bu daha sonra sunobenin oluşturulması için kullanılır. Şigane ya da yumuşak çelik daha önceden dövülmüştür. Bıçaktaki bu öz ya da daha yumuşak kısım (çelikteki karbon oranı daha düşüktür), kılıca esneklik verir ve kırılmasını önler.
Sumivakaşi	Çelik blokların dövülme işlemi için montajlanması. Küçük kavagane parçaları bir yığın haline getirilir, kağıda sarılır ve sulu kile daldırılır. Daha sonra ısıtılır ve tek bir parça haline gelinceye kadar kaynar halde dövülür ve saf olmayan kısımlar atılır.
Yaki-ire	Kılıcın ısıtılıp suya sokulmasıyla sertleştirilmesi. Kılıcın keskin ucu, ince bir kil tabakayla kaplıdır. Çelik 700 °C’den 900 °C’ye kadar ısıtıldığında, çelik kristalleri östenit adı verilen yapıya dönüşür. Hızlıca soğutulduğunda, kilin ince olduğu yüzeyde martensite dönüşür. Çeliğin geri kalan kısmı yavaşça soğur ve orijinal ferrit ya da perlit yapısına geri dönüşür. Ayrıca kılıç kıvrımını, uç ve daha kalın olan arka kısmın farklı oranlarda genişlemesi ile kazanır.
Yaki-modoşi	Kılıcın, yaki ire sonrasında iç gerilimin alınması amacıyla tavlanması. Kılıç 150 °C’ye kadar ısıtılır ve suda soğutulur.

Demirciler hakkındaki terimler

Ningen Kokuho	"Yaşayan Ulusal Hazine" ya da "Önemli Kültürel Değerlerin Sahibi" olarak tayin edilmiş.
Masamune Ödülü	Yıllık kılıç yapma yarışmasında, mukansa tarafından seçilen en iyi sunuma verilen devasa ödül.
Mukansa	Genel kılıç yapma yarışmasının üzerine terfi ettirilen ve artık sadece diğer mukansalarla kıyaslanan kılıç imalatçısı.

Kılıcın menşeini tanımlarken kullanılan terimler

Ato Meyi	Demircinin kendisi tarafından eklenmemiş olan, sonradan eklenen imzası. Bunların doğru olduğu kabul edilir ve demircinin bilerek bıraktığı imzası ile uyuşmaz. Kılıcın özü, bu uygulamayı desteklemektedir.
Bizen	Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Dayi Meyi	Usta demirci ve ona yardımcı olan öğrencisi tarafından yapılmış kılıç.
Dayi Saku	Usta demircinin talimatıyla, öğrencisi tarafından yapılan ve usta demircinin imzasını taşıyan kılıç. Bu genelde ustanın yaptığı kılıç ile aynı değerde tutulur.
Gendayito	1876 ve daha sonralarda yapılan modern ve çağdaş kılıçlar.
Go Kaden	Beş kılıç yapma geleneği. Kantayinin ilk aşamasında kılıç bu beş gelenekten birisine göre sınıflandırılır.
Gimeyi	Sahte imza (meyi), aldatmak amacıyla eklenmiştir.
Gunto	II.Dünya Savaşı sırasında Japon ordusu için yapılmış olan kılıçlar. Genellikle geleneksel yöntemlerle yapılmamışlardır.
Kanteyi	Kılıcın menşeini tanımlama şeklidir. Bu, yapıldığı zamanı, yeri ve demircisini kapsar.
Koto	1573’lü yıllardan önce yapılan kılıç.
Mumeyi	Demircinin imzası olmayan kılıç.
Mino	Beş bölgesel Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Oşigata	Kılıcın çizilerek ya da mum vb. sürerek özelliklerini gösteren kopyalarının çıkartılması. Bu bütün kılıç için ya da sadece sapa doğru olan kısım (nakago) için olabilir, kılıcın imzasını (meyi) gösterir.
Şinsakuto	Yeni yapılmış kılıç.
Şin şinto	1772’den 1925 yılına kadar yapılmış olan yeni kılıçlar.
Şinto	Yaklaşık olarak 1573 ve 1760 yılları arasında yapılmış yeni kılıçlar.
Şo şin	Gerçek ve özgün kılıç (ya da farklı bir öğe).
Soşu	Beş Japon kılıç yapma geleneğinden biri.
Yamaşiro	Beş Japon kılıç yapma geleneğinden biri.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.