Hubyar, Almus

Köye ismini veren inanç önderi Hubyar Sultan 16. yüzyılda yaşamıştır, Hacı Bektaş Velî'nin Alevî-Bektâşî tarikatına mensup Türkmen Pîr ve tasavvuf alimlerinden olan Hubyar Sultan, Celali isyanları sırasında Tokat ili Almus ilçesi Hubyar köyüne geldiği ve burada türbesi bulunan Hubyar Ocağı'nı kurduğu bilinir.

Hubyar Ocağı ve Vakfı 1562 yılında Hubyar Sultan tarafından kurulmuştur ve yüzyıllar boyunca Hubyar evlatları tarafından yönetilmiştir. 1826'da II. Mahmut döneminde yaşanan Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağının topa tutularak yok edilmesi ve sağ kalanların ise idam edilmesi ile sonuçlanan olayların hemen ardından Bektaşi Tekkelerin kapatılmasıyla Hubyar Ocağı ve Vakfı'da kapanmıştır.

Hubyar Köyü Hubyar Sultan tarafından kurulmuştur. İlk zamanlar Tekriye (Değeryer)‘e bağlı bir mezra durumundadır. Bu dönemlerde Hubyar Köyünün ismi Gürgen çukuru Mezrası olarak geçmektedir. Daha sonraları Tekke ismiyle anıldığı ve belgelerde bu şekilde yer aldığı görülmektedir. Daha sonraları Köyün ismi kurucusu ile birlikte anılmaya başlar ve “Hubyar Köyü” ismini alır. Bu durum 1950 li yıllara kadar devam eder . Bu tarihlerde tüm Türkiye de uygulanan ve mevcut yer isimlerinin değiştirildiği dönemlerde Hubyar Köyünün ismi “Uzunbelen” olarak değiştirilmiştir. 1980 li yıllara kadar köy bu isimle anılıyor. Fakat 1980 li yıllarda Köylülerin talebi ile köy tekrar “Hubyar Köyü” ismine kavuşmuştur. Halen bu isimle anılmaktadır.

Hubyar Köyü ilk yerleşimin oluşmaya başladığı 13. Yüz yıldan ve resmî belgeye yansıdığı 1530 yılından 1970 yılına kadar Doğanşar (Tozanlı-İpsile) a bağlı bir köy olarak kalmıştır. Bu dönemlerde Doğanşar la birlikte bazen Tokat, bazen Sivas iline bağlanmıştır. 1872 yılında Hafik'in ilçe olmasıyla birlikte Hubyar Köyü de Doğanşar la birlikte Hafik'e bağlanmıştır. 1990 yılında Hubyar Köyü ulaşım ve benzeri sebeplerden dolayı halkın talebiyle Tokat - Almus ilçesine bağlanmıştır.

Yazları Tekeli Dağı'nın eteklerinde bulunan Tekeli Yaylası'na çıkan Hubyarlılar son baharın başında Tekke'ye geri dönmektedirler. Çok eski dönemlerde ise sonbahardan sonra kış mevsiminin yavaş yavaş soğuk yüzünü göstermesi ile Tekke'nin üstünde bulunan birçok aile hem hayvanlarını koyacak yerlerin genişliği hem de daha ılıman olması nedeniyle daha aşağılarda bulunan Öyekler isimli mezralara taşınmaktaydılar.

Bu durum ortalama 100 – 150 yıl kadar sürdürten sonra 1800'lü yılların başından itibaren Öyekler'e taşınan aileler ilkbaharla birlikte havaların ısınmasının ardından artık Tekke mahallesine taşınmayıp direkt Tekeli Yaylası'na göçer oldular. Böylece Öyekler denilen mezraların tamamen yerleşim yeri oluş durumu ortaya çıktı. Bu durum, Hubyarlıların, Orta Asya Türklerinin tipik bir özelliği olan konar göçerliği hâlen taşıdığını göstermektedir

Hubyarlıların nüfuslarının hızla çoğalması sebebiyle birçok aile arazi sorunu yaşamaya başladılar bu durumda zamanla geçim sorununu ortaya çıkardı. 1750'li yıllardan başlayarak birçok aile Tokat, Sivas, Yozgat, Amasya, Çorum gibi Hubyar taliplerinin bulunduğu köylere göçerek hem taliplere dedelik yapmaya başladılar hem de tarım ve hayvancılık için daha geniş imkânlara sahip oldular. Hâlen birçok ilde Hubyar'dan gitmiş dede nüfusu bulunmaktadır.

Hubyar Köyü, Orta Karadeniz ile İç Anadolu bölgesi sınırında, 40-41 kuzey paralelleri ile 37 doğu meridyenleri arasında kalmaktadır. Hubyar Köyü yörenin en yüksek dağı ve zirvesinde Dokuzlar adlı ziyaret yeri bulunan olan Tekeli Dağı eteklerinde bulunmaktadır. Köyün iklimi, karasal iklim bozkır(step) etki alanı içerisindedir.

Dağlık bir bölgedir. Bölge Eosen (ef) devrinde oluşmuştur. Ana kaya büyük oranda Flis ve Gredir. Toprak orta tekstürde, % 50 den fazla taşlı kahverengi orman toprağı tipindedir. Hubyar Köyü arazisinin genelinde fizyolojik ve mutlak derinlik mevcut değildir. (0– 30 cm ) .

Bölgenin genelinde meyil % 60 ın üzerinde olup sarp arazidir. Bölgenin ortalama yüksekliği 2.000 m dir. Bölge örtülü bulunmayıp, çok şiddetli yüzey erozyonu mevcuttur. Bölgeye en yakın 608 m rakımlı Tokat meteoroloji İstasyonunun verilerine göre enterpole edilmeden Yıllık ortalama yağış : 442,4 mm, Yıllık en düşük sıcaklık : -23,4 C, Yıllık ortalama en yüksek sıcaklık : 18,7 C ve Yıllık ortalama sıcaklık 12,4 C dir.

Bölge oldukça kırsaldır. Bitki örtüsü olarak eskilerden oldukça fazla olduğu anlaşılan ormanlardan günümüzde eser kalmamıştır. Birçok sebeplerden dolayı ormanlık çam ve meşelik alanlar kesilerek yok edilmiştir. Bugünlerde Çam alanı olarak adlandırılan veya çamlığın öyek diye isimlendirilen bölgelerde bir veya iki çam ağacına ancak rastlanmaktadır. Tekke' de Kutsal Gürgen Çukuru ormanı kutsallığından dolayı muhafaza edilmiştir. Bekülü mezrasının yamacında bulunan ormanlık bölge Hubyar Köyünün en büyük ormanlık bölgelerinden birisidir ve Kutsal Hubyar Çamı bulunmaktadır . Ayrıca Bekülü mezrasının üst kısımlarında yine ormanlık alanlar mevcuttur. Kızılarmut bölgesinde ve Öyekler mezralarının bir kısımlarında kısmen küçük ormancıklar bulunmaktadır.

Bugüne kadar başka yerde bir örneğine rastlanmayan sadece Tekeli yaylasında yetişen "tutça çiçeği" vardır. (Güzel kokulu 5 cm boyunda tepesinde mor çiçekleri olan su kenarında yetişen bir çiçektir.)

Hubyar Köyü mezralarında Elma, Armut, Çördük, Aluc, Erik, Ceviz, Fındık v.b meyve ağaçları bulunmakta ve yörede bol miktarda kuşburnu ağacı bulunmaktadır. Bölgede ayrıca bozkıra hakim bölgelerde kendiliğinden yetişen Keven otu yetişir ki, erozyonu önlemesi bakımından önemlidir. Ayrıca yenebilen otlardan madımak, yemlik, efelik, kuzukulağı, kömeç, v.b isimlerini tam olarak sayamadığımız birçok ot çeşidi yetişmektedir.

Hubyar Köyü Dağlarında ve Ormanlarında Yaban Hayvanları olarak Kuşlardan; Kartal, şahin, doğan, atmaca, karga, kırlangıç, saksağan, serçe, üveyik, gügük, baykuş, bıldırcın, keklik, akbaba, sığırcık, güvercin, ağaçkakan Sürüngenlerden ; Yılan, kertenkele, salyangoz, Diğer Hayvanlardan; Ayı, Kurt, Domuz, Tilki, Tavşan, Sansar, Gelincik ( gelenü Tekeli yaylası ), Keskü, Kirpi, Kaplumbağa, Fare, Köstebek, Kurbağa bulunmaktadır.

Hubyar Köyünün Anadolu' da bulunan önemli İnanç Merkezlerinden birisi olması sebebiyle özellikle yaz aylarında günü birlik ve yatılı ziyaretçilerin akınına uğramaktadır. Hubyar Sultan Dergahına kurbanlar tığlanmakta, adaklar adanmakta ve ziyaretler yapılmaktadır. Hubyar Köylülerinin geçim kaynağı genelde küçük baş hayvancılıktır. Hayvancılığa yönelik tarım yapılmaktadır. Bölgede binbir çeşit çiçek olmasına rağmen arıcılık yok denecek kadar azdır. Bir iki aile sadece kendi ihtiyaçları için arıcılık yapmaktadırlar. Hubyarlılar eskilerden Kil ticareti ile uğraşırlarmış. Dedelikten elde edilen Hakkullah da Dedelerin hayatlarını sürdürmelerinde ettirmelerinde önemli yer tutmuştur.

Hubyar Ocağı ve Vakfı 1562 yılında Hubyar Sultan tarafından kurulmuştur ve Hubyar evlatları tarafından yönetilmiştir. 1820’li yıllarda II. Mahmut döneminde çıkarılan Bektaşi tekkelerin kapatılması kanunuyla Hubyar Ocağı ve Vakfı kapanmıştır.

1967 yılında kurulan ve faaliyetlerine halen devam etmekte olan Hubyar Köyü Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Derneği Türkiye'nin en eski yöre derneklerinden biri olma özelliğine sahiptir. Köyün ve bölgenin en yüksek noktası olan Tekeli Dağı eteklerinde her yıl geleneksel olarak Hubyar Anma Tören ve Etkinlikleri yapılmaktadır. Yapılan etkinlikler T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve UNESCO tarafından desteklenmektedir. Derneğin organizasyonuyla yapılan bu etkinliklere on binlerce insan katılmaktadır.

Ayrıca yine köy mensupları ve talipleri tarafından Hubyar Vakfı ve Hubyar Eğitim Vakfı adlı iki vakıf daha vardır.

• Hubyar Türbesi
• Gönül Ana Türbesi (Hubyar Sultan'ın karısı)
• Hasan ve Hüseyin Abdal türbesi (Hubyar Sultan'ın oğulları)
• Hubyar'ın Yedi Kızının Türbesi
• Tekeli Dağı Dokuzlar Zirvesi
• Ağca Dede Türbesi
• Bek Dede Cemevi
• Asa Pınarı
• Hubyar Çamı
• Hubyar'ın atının ayağının izi
• Hubyar Değirmeni
• Hubyar'ın Sokusu (2 adet)
• Sersem
• Kılıçkesen
• Yedi koyun sığdığı yer
• Göz Cevherliği Pınarı
• Dermağu Dede
• Öksürük Dede
• Argulu Baba
• Kenan Şeyh türbesi
• Gürgen Çukuru (Hubyar Kapısı)
• Çermik (Köroğlu)
• Hubyar Abdal birlik Cemevi
• İncecik Cemevi
• Ürferlik
• Çifte Gözler
• Fırkıllı Evliya
• Hubyar'ın Kurbancısının Mezarı
• Çetirez
• Ağ Cevherliği
• Zor Taşı
• Mıhlı
• Yürek Dede
• Yağlaş Dede
• İsmail Dede
• Kara Evliya
• Çermik (Hubyar Değirmeninin üst tarafı)

Daha fazla bilgi edinmek için Hubyar köylülerine ait internet siteleri, sosyal medya hesapları ve YouTube'a göz atabilirsiniz.

• Tokat –Almus –Tozanlı deresi yoluyla
• Sivas – Hafik yoluyla
• Sivas - Doğanşar yoluyla olmaktadır.      

Hubyar köyüne Tokat' dan özellikle yaz aylarında her gün, günde bir defa minibüs seferi yapılmaktadır.

Yaz mevsiminde köyümüzden Doğanşar ilçesine cuma günleri toplu taşıma mevcuttur.

Hubyar köyünde toplam 22 Mezra bulunmaktadır.

Mezraların haritasına ve diğer küçük mezralara buradan ulaşılabilir.

Köyün ilköğretim okulunun faaliyeti 1988 yılında öğrenci yetersizliğinden sonlandırılmıştır. Köyde içme suyu evlere kadar su şebekesi aracılığıyla ulaşmaktadır. Köye ulaşımı sağlayan yol kısmen asfalttır. kısmen topraktan oluşan yollara sahiptir. Köyde elektrik ve sabit telefon vardır. Köyde bazı mahallelerinde kanalizasyon bulunmadığı gibi bazı mahallelerinde bulunmaktadır. Sadece yaz aylarında 4.5G hizmetiyle sorunsuz bir şekilde internet erişimi sağlanmaktadır.

1574 TARİHİNE AİT NÜFUS BELGESİ (Karye-i DEĞERYER, tâbî-i Tozanlu)[1]

Zemin-i GÜRGENÇUKURU, der tasarruf-ı HUBYAR DERVİŞ ehl-i el-reâyâ kimesne olub baltası ile feth edip, Allah rızası için ma'mur etmiş 30 kilelik yerdir. Girü vech-i meşruh üzere zaviyelik üezere hududu ber mûceb-i huccet-i şer'iye mukerrer mezbûr Hubyar Derviş mutasarrıfdır. Mustafa veled-i Hubyar Derviş, Cafer veled-i Ali ve Erdoğan birader-i...

Gürgençukuru Hubyar Derviş'in elindedir. Bu zât-ı muhterem, baltası ile yer açıp, Allah rızası için bir tekye inşa etmiş, 30 kilelik yerdir. Gerisi ise belirtilmiş olduğu gibi tekyelik üzere ve yasal belgelerle tescilli olup, adı geçen Hubyar Derviş'in mülküdür. Derviş Hubyar oğlu Mustafa, Ali oğlu Cafer ve Cafer'in kardeşi Erdoğan .”Elimizdeki bu belge 1841 yılına ait olup Hubyar Köyünde bulunan aile reislerini ve bu ailelerin sahip oldukları mal varlıklarını ifade etmektedir

Ekili tarla: 236 dönüm

Ekinsiz tarla: 253 dönüm

Sağmal koyun: 159 baş

Kısır koyun: 58 baş

Sağmal keçi: 430 baş

Kısır keçi: 373 baş

Kuzu: 155 baş

Oğlak: 345 baş

Sağmal inek: 98 baş

Kısır inek: 20 baş

Düve: 38 baş

Tosun: 24 baş

Döllü kısrak: 5 baş

Erkek merkep: 1 baş

Katır: 58 baş

Arı kovanı: 1 adet

Hubyar köyünde – hanenin toplam 489 dönüm arazisi bulunmakta. Bunun 236 dönümü ekilirken geriye kalan 253 dönüm arazinin ekilmediği dikkati çekmektedir. Köyde arıcılık yok denecek vaziyettedir.

Köyde kısır koyun, keçi ve ineklerin fazla olduğu görülmekte. Bunun sebebi geliri az göstermek olabilir.

Beş baş döllü kısrak ile bir baş erkek merkebin bulunduğu köyümüzde 58 katır bulunmaktadır. Tozanlı'nın diğer köylerinde döllü merkepten 15 kuruş, döllü kısraktan 40 kuruş gelir hesaplayan yetkililer, Hubyar'da bulunan katırların her biri için 250 kuruş gelir hesaplamışlardır. Böyle bir durum katırlarla taşımacılık yapıldığını ifade etmektedir. Yörenin konumu ve bölgenin geçmişte ormanlık olduğu düşünüldüğünde Tokat ve Sivas'a odun taşımacılığı yapıldığını söyleyebiliriz.

2- 1850 yılına ait olduğu bilinen bir tarihte ise köyde bulunan Erkek Nüfus sayılmıştır.

Buna göre; Hubyar Köyünde

13 Yaşına kadar : 75 Erkek

13-30 yaş arası : 39 Erkek

30-40 yaş arası : 24 Erkek

40 yaş ve üzeri : 34 Erkek

Toplam :172 Erkek

Askerde olan yok.

Dışarıda olan yok.

Bu verilerden yola çıkarak bu dönemde evli olan erkek sayısının yaklaşık 85 kişi olduğu, bu 85 kişinin erkek çocuklarının burada yazılı olması sebebiyle geriye kız çocuklarının ve eşlerinin sayısını tahmin edersek tüm nüfusu aşağı yukarı bulmuş oluruz. Bu da 85 evli erkeğin 85 karısı ve kız çocuk nüfusunun erkek çocuk nüfusundan her zaman fazla olduğunu dikkate alırsak 100 civarında kız çocuğun olduğuna ulaşabiliriz. Ve toplam bu tarihte Hubyar Köyünde 357 civarlarında bir nüfusun olduğunu düşünmek oldukça gerçekçidir.

Erkek Nüfus: 172

Kadın Nüfus (Tahmini) :185

Toplam Nüfus: 357