Hizb-i Cedid

Hizb-i Cedid, İttihat ve Terakki partisinde muhalif hareket.

İttihat ve Terakki’de, Hizb-i Cedid adı altında bir sağ, Hizb-i Terakki adı altındaysa bir sol grup vardı. Bu gruplar varlıklarını partinin dağılışına kadar sürdürmüştür. Sol kanatta, Rıza Nur, Rıza Tevfik gibi isimler, sağ kanatta ise Abdülaziz Mecdi Tolun, Mehmet Sadık Bey, Av. Celal Bey gibi isimler bulunmaktaydı.[1]

İttihat ve Terakki Fırkası’nın otoriter ve demokratik olmayan tutumundan dolayı iç muhalefet iyice keskinleşmiş ve liderliğini Mehmet Sadık Bey ile Karesi Mebusu Abdülaziz Mecdi Tolun’un yaptığı Hizb-i Cedid (Yeni Oluşum) hareketi, 1911 tarihinde İttihat ve Terakki Fırkası’nı (İTF) bölünme noktasına getirmiş; Hürriyet ve İtilaf Fırkası kuruluncaya kadar Meclis-i Mebusan’da en sert muhalefeti yapmıştır. Bir dönem parti içi çoğunluğu ele geçiren Hizb-i Cedid, on maddelik bir bildiri de yayımlayarak İttihat ve Terakki Fırkası üst yönetimine taleplerini 23 Nisan 1911’de “Mevadd-ı Aşere” (On Madde) isimli bir bildiride iletmiştir.[2]

1. Mebuslar ayrıcalık ve çıkarlar peşinde koşmamalıdır.
2. Mebuslukla devlet memurluğu birbirinden ayrılmalıdır.
3. Mebusların nazır (bakan) olabilmeleri, gizli oyla ve tam sayının 2/3 çoğunluğunu sağlamalarına bağlı olmalıdır.
4. Kanunlara uyulmalı ve nazırların (bakan) sorumluluğuna dikkat edilmelidir.
5. Osmanlı ülkesindeki etnik unsurlar arasında kaynaşmaya (İttihad-ı Anasır) çalışılmalı, ticaret, ziraat, sanayi ve maarif ihtiyaç oranında ilerletilmelidir.
6. Dinsel ve milli ahlak ile gelenekler korunmalı, ancak Batı’nın medeniyetinin iyi yanları alınarak geliştirilmelidir.
7. Kanun-ı Esasi'ye (Anayasa) uygun olarak, Osmanlı gelenekleri sürdürülmeli ve saklı tutulmalıdır.
8. Memurların tayin ve azilleri ciddi bir statüye bağlanmalıdır.
9. Kanun-i Esasi’de padişahın haklarını güçlendirmek için yasama, yürütme ve yargı kuvvetleri arasındaki ilişkilerde değişiklik yapmalıdır.
10. Gizli ve özel amaçlarla kurulmuş derneklerin eylemleri yasaklanmalıdır.