Abdülaziz Mecdi Tolun

Abdülaziz Mecdi Tolun (d. 1865, Balıkesir - 27 Ağustos 1941, İstanbul), mutasavvıf, şair, siyaset adamı, Şer'iyye ve Evkaf Vekâleti müsteşarı.

Okçukara mahallesinde, Balıkesir'de doğan Abdülaziz Mecdi Efendi, babası Hafız Hasan Efendi'den ilk bilgileri aldıktan sonra rüşdiyeyi bitirdi. Şair ve müderris olan dayısı Yahya Nefî Efendi kendisini medreselerde okutulan İslâmî ilimleri özel olarak okutup icazet verdi. 1884'te kendi okuduğu rüştüyeye ikinci muallim olarak tayin edildi ve dokuz yıl bu görevde bulundu. Rüşdiye, idâdîye dönüştürülünce yeni açılan Balıkesir İdâdîsi'ne tayin için İstanbul'a gidip Maarif Nezâreti'ne müracaat etti. Ancak Darülmuallimin mezunu olması gerektiğinden kabul görmedi. Meclis-i Maârif reisi, fıkıh âlimi Büyük Haydar Efendi'ye hitaben yazdığı Arapça manzum bir dilekçe, heyetin dikkatini çekince sınava çağrıldı. Sınavda başarılı olan, Mecdi Efendi Balıkesir İdâdîsi Türkçe ve edebiyat muallimliğine tayin edildiği kendisine bildirildi, fakat önce Şam'a altı ay sonra da 1893'te Girit'te Rum mektepleriyle rekabet için açılmış olan Mekteb-i Kebîr-i İslâm'a tayin edildi.

1897'de Girit isyanı sırasında İstanbul'a dönerek Anadolu'da zahire tüccarlığına başladı. 1902'de işini bırakarak Balıkesir'e döndü. Sekiz ay kadar süren bu dönemde Kadiri tarikatına mensup Ali Âşir adında bir zattan ders aldı. 1905'te hükûmet tarafından, şeyhi Fâtih türbedan Ahmed Amiş Efendi'yle karşılaşacağı Konya ticaret borsası komiserliğine tayin edildi.

İkinci Meşrutiyet'ten sonraki ilk seçimde Balıkesir'den (Karesi) milletvekili seçildi. İttihat ve Terakki Cemiyeti içinde muhalefeti temsil eden Hizb-i Cedid grubunda yer aldı ve partinin politikasını şiddetle tenkit etti. Abdulaziz Mecdi Efendi, Osmanlı dönemindeki ilk İslam sosyalistlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.[1] Görüşleri nedeniyle, ikinci seçimlerde devre dışı bırakıldıktan sonra 1913 yılında gittiği Mısır'da mütarekeye kadar altı buçuk yıl kaldı. 1920'deki IV. dönem mebus seçimlerinde katılarak milletvekili seçildi, ikinci reis vekili olarak görev yaptı. Ankara'ya giderek Şûrâ-yı Evkaf üyeliği, Şer'iyye ve Evkaf Vekâleti müsteşarlığı yaptı. Şeriye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak, Şeriye Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Evkaf Vekaleti yerine de Vakıflar Genel Müdürlüğü getirildi. Mecdi Efendi, Diyanet İşleri başkanlığına getirilmesi söz konusu olunca İstanbul'a döndü. Resmî ve özel hiçbir görev kabul etmeyerek Beyazıt'taki evinde dinî, tasavvufî sohbetlerde bulundu. Soyadı Kanunu'ndan sonra Tolun soyadını alan Mecdi Efendi'nin mezarı Edirnekapı Şehitliği'nde bulunmaktadır.