Halszkaraptor
Halszkaraptor (anlamı "Halszka yakalayanı"), geç Kretase döneminde yaşamış olan Moğolistan'da bulunan dromaeosaurid dinozor cinsidir. Bilinen tek türü Halszkaraptor escuilliei'dir.[1]
| Halszkaraptor | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||
| ||||
Bilim insanları, örnek numuneyi (holotip) mevcut krokodillerden ve suda yaşayan kuşlardan gelen kemik dokularıyla karşılaştırarak yarı sucul yaşam biçiminin kanıtı buldu. Yapılan bir filogenetik analiz sonucu cinsin, Mahakala ve Hulsanpes ile birlikte bazal altfamilya Halszkaraptorinae'nin bir üyesi olduğunu ortaya çıktı.[2]
Keşfetme
Halszkaraptor'un holotipi büyük olasılıkla güney Moğolistan'daki Ukha Tolgod'daki Djadochta Oluşumu'ndan ortaya çıktı ve fosil kaçakçıları tarafından yasadışı olarak çıkarıldı.[3] Fosil satıcısı Eldonia şirketinden François Escuillié'nin fosili elde etmesinden önce Japonya ve İngiltere'deki birkaç koleksiyoncu tarafından birkaç yıl boyunca fosil sahiplenildi. Escuillié, fosili yeni bir tür olarak tanımladı ve 2015'te türün daha ayrıntılı doğrulaması için paleontolog Pascal Godefroit ve Andrea Cau'ya göstermek için Brüksel'e götürdü.[4][5] Otoriterler, diğer tanınmış paleontologlar ve Avrupa Senkrotron Radyasyon Kuruluşu (ESRF) tarafından fosilin gerçekliği onaylandıktan sonra tür hakkında detaylı bir çalışma Nature dergisinde yayımlandı. Müzakerelerin ardından Escuillié, fosilin Moğolistan makamlarına iade edilmesine onay verdi. Uzmanlar, fosilin yaklaşık 75 milyon yıllık olduğunu söylemektedirler.[6]
Halszkaraptor escuilliei türü 2017'de Andrea Cau, Vincent Beyrand, Dennis F.A.E Voeten, Vincent Fernandez, Paul Tafforeau, Koen Stein, Rinchen Barsbold, Khishigjav Tsogtbaatar, Philip John Currie ve Pascal Godefroit tarafından tanımlanmıştı. Cinse verilen ad, Moğolistan'a birçok sefer düzenleyen ve Latincedeki raptor (yırtıcı kuş, etçil kuş) "yağmacı" ile yakından bağlantısı olan Hulsanpes'ten gelmektedir. Özel adı, numuneyi bilim için kullanılabilir hale getiren Escuillié adına verildi.
MPC D-102/109 holotipi, geç Kampaniyen'den kalma Bayn Dzak Member of the Djadochta Formation'ın turuncu kumtaşı tabakasında bulunmuştur. Kafatası nispeten komple bir iskeletten oluşmaktadır. 2017'de fosil daha tamamlanmamıştır. Bu noktada fosil tüccarları tarafından yapılan iş genelde iskeletin sol tarafını ortaya çıkardı. Senkrotron, kemiklerin kayada devam ettiğini ve bu parçanın muhtemelen bir kimera -farklı türlerin kemiklerinin yapay bir birleşimi- olmadığını ancak burun tepesinin sıva ile restore edildiğini ve bazı elementlerin tutkalla kayaya yeniden bağlandığını ortaya çıkardı. İskelet büyük ölçüde eklemli ve sıkıştırılmamıştır. Yaklaşık bir yaşında bir subadult bireyi temsil etmektedir.
Tanımlama
Halszkaraptor, yeşilbaş bir ördek boyutundadır. Kafası yaklaşık yedi santimetre uzunluğunda, boynu yirmi santimetre, sırtı on üç santimetre ve kuyruksokumu kemiği beş santimetredir.
Açıklama yapan otoriterler, bazı ayırt edici özelliklerini belirttiler. Bunlardan bazıları kendiliğinden biçim değiştirmedir. Ön burun kemiği olan premaxilla, burnun uzunluğunun %32'sini işgal eden düzleştirilmiş bir burun oluşturur. Premaxilla on bir diş taşımaktadır. Elmacık (jugal) kemiği çubuk şeklindedir. Boynu son derece uzundur ve burun deliği uzunluğunun yarısını kadardır. Boyun omurlarının postzygapofizlerinde epipofiz yoktur. Boyun omurlarında sinirsel omurga sayısı fazlasıyla azalmıştır: ikinci ila beşinci omurgada bunlar sadece düşük sırt iken daha sonraki boyun omurlarınnda bunlar mevcut değildir. Kuyruk kökünün şeridi, beşgen bir profile sahiptir. Üçüncü parmaktaki ilk falanks (parmak kemiği) üçüncü metakarpal (el tarağı kemiği) uzunluğunun %47'sine sahiptir.
Kendilerine özgü değildir ayrıca, benzersiz bir kombinasyon özellikleri mevcut. Dış kemikli burun arkasında yer alan ana gövde premaxilla, nokta nerede bağlayan ön şubenin üst çene. İnen dalın postorbital kemik var çubuk şeklinde. Numarası omur boyun ve sırt toplamları yirmi iki. Sadece yedinci, sekizinci ve dokuzuncu boyun omurları var pleurocoels, pnömatik depresyonlar onların tarafı. Geçiş arasındaki kuyruk tabanı ve orta kuyruk yer alan yedinci sekiz omur. Üçüncü parmak daha uzun ikinci parmak.
Sınıflandırma
Filogenisi
| Dromaeosauridae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg.webp)
.png.webp){kind=small}
Paleobiyoloji
Halszkaraptor hem suda hem karada yaşayabileceği özelliklere sahipti; koşması için güçlü arka bacakları varken yüzmek için palet benzeri daha küçük önayakları vardı. Yürümesinden daha çok yüzmesi için kullanışlı olan kısa kuyruğu, ağırlık merkezinin öne doğru gelmesini sağlamıştır. Gövdesi teropotlarla (kısa ön uzun arka bacaklı bir dinozor türü) normalden daha dik durmuştur. Bu amaçla kalça eklemi ve kalça kemiğinde arka bacağının gelişmiş bir uzantısı için adaptasyonlar mevcuttur. Ağzında birçok keskin, geriye eğik dişler varken burnunda uzun boyun ve duyu nöronları mevcuttur ve bunlar, sudaki titreşimleri tespit etmesine izin vermiş olabilir ve bilim insanlarına göre bunlar sayesinde su altındaki avını avlamıştır. Tüm dinozorlarda olduğu gibi yumurtalarını da karada bırakması gerektiğinden çoğalmak için karaya gelmek zorunda kalmıştır.
Kaynakça
- Cau, A.; Beyrand, V.; Voeten, D.; Fernandez, V.; Tafforeau, P.; Stein, K.; Barsbold, R.; Tsogtbaatar, K.; Currie, P.; Godrfroit, P. (6 Aralık 2017). "Synchrotron scanning reveals amphibious ecomorphology in a new clade of bird-like dinosaurs". Nature. doi:10.1038/nature24679. 6 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2018.
- "A newly discovered duck-like dinosaur had a neck like a goose's and claws like velociraptors'". Business Insider France (Fransızca). 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017.
- "This duck-like dinosaur with killer claws ran, swam and tore prey to shreds". USA TODAY (İngilizce). 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017.
- Greshko, Michael (6 Aralık 2017). "Duck-Like Dinosaur Is Among Oddest Fossils Yet Found". National Geographic Society. 7 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017.
- Davis, Nicola (6 Aralık 2017). "Smuggled fossil 'very weird' new species of amphibious dinosaur, say experts". The Guardian. 2 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2017.
- Fleur, Nicholas St (6 Aralık 2017). "This Duck-Like Dinosaur Could Swim. That Isn't the Strangest Thing About it". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2017.