György Ligeti

György Ligeti Modern Romanya'da Transilvanya'da Diciosânmartin (1946'dan itibaren Târnăveni)'de Macar asıllı Yahudi bir ailenin çocuğu olarak doğdu. Ailesi Ligeti 6 yaşına geldiğinde Romanya'da Cluj (Kolozsvár) şehrinde yerleştiler ve Ligeti doğum yerine 1990'lı yıllara kadar hiç gitmedi. Ligeti başlangıç müzik eğitimini Cluj'da bulunan konservatuvarda ve yazları Budapeşte'de özel müzik hocası olan "Pal Kadona"'dan aldı. 1940'ta Kuzey Transilvanya ve Cluj, Macaristan'a dahil edildi. Ligeti'nin Cluj konservatuvarındaki eğitimi 1944'te Macaristan Horthy rejiminin önü bir genç Yahudi olarak "zorla calışma kampı"na alınması ile sona erdi. Bu sırada Yahudi olarak annesi ve babası Auschwitz-Birkenau toplama kampına ve ağabeyi Mauthausen-Guşen toplama kampına gönderildi ve ancak annesi kamptan kurtulabildi.[1]

II. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Ligeti Macaristan'da Budapeşte'de "Franz List Müzik Akademisi"'nde ileri müzik eğitimine devam etti. Burada hocaları Pál Kadosa, Ferenc Farkaş, Zoltán Kodály ave Sándor Veress oldu. 1949'da bu konservatuvardan mezun oldu. Önce bir yıl Transilvanya'ya giderek oranın halk müziğini inceleme çalışmalarında bulundu. 1951'de Budapeşte'eye dönerek mezun olduğu konservatuvarda müzik hocalığına başladı ve harmoni, "kontrpuvan" ve "müzik analizi" dersleri vermeye başladı. Bu sırada Macaristan'da komünist rejim idarede olduğu için Batı Avrupa'daki müziksel gelişmelere katkısı olamadı.[1]

1956'da Macar Devrimi başladıktan sonra Aralık ayında Sovyet Ordusu'nun bu devrimi kanlı olarak bastırması sırasında eski karısı olan Vera (sonra tekrar karısı olmuştur) birlikte Macaristran'dan kaçıp Avusturya'ya sığındı. Avusturya'ya kaçması sırasında o zamana kadar Budapeşte, Macaristan'da hazırlamış olduğu besteleri kaybetti ve bunlardan büyük bir kısmı kayboldu. En nihayet 1968'de Avusturya vatandaşlığına alındı. Macaristan'ı bundan sonra ilk defa 1970'te görebildi.[1]

Macaristan'dan göçünden birkaç hafta sonra [[Köln]'e gitti. Orada Avrupa modern klasik müziğinin bazı önemli avangart bestecileri ile bağlantılar kurdu. Özellikle elektronik müzik üzerinde çalışan Karlheinz Stockhausen ve Gottfried Michael Koenig ile çalışmalar yaptı. 1957 yazında Darmstad'daki yeni müzik yaz kurslarına devam etti. Sonra Köln'de elektronik müzik stüdyolarında çalıştı. Ama kendisi hiç elektronik müzik kompoziyonu hazırlamadı ama hazırladığı bestelerde geleneksel orkestra çalgılarının elektronik çalgı sesi vermesini içeren besteler yaptı. Köln'de 3 yıl çalıştıktan sanra bu müzik ekolunda olan şahsi çatışmalardan tedirgin olarak oradan ayrıldı.[1]

1960'ta başlayarak Ligeti'nin hazırladığı müziksel eserler ilgi çekmeye ve itibar görmeye başladı. Bu dönemde 'Apparitions (1958–59) ve Lontano (1967) adlı kompozisyonlar; Le Grand Macabre (1978) operası ve hazırladığı üç kitap dolduran "Piyano için Ligetti Etüdleri" çok ilgi çekti ve ses kayıtları yapıldı.

1973'te Ligeti "Hamburg Müzik ve Tiyatro Yüksek Okulu (Höchschüle für Musik und Theater Hamburg)"' da kompozisyon profesörlüğüne tayin edildi ve bu görevden ancak 1989'da ayrıldı. 1980'li yıllar başında yeni "atonal serializm" akımlarına yaklaşım stilleri inceleyip kendi çalışmalarına uyguladı. Bu arada yeni kompozisyonlar bastırmadı. Ama 1981'de yayımlanan "Keman, Korno ve Piyano Triosu"'ndan sonra 1980'li ve 1990'lı yıllarda çok sayıda kompozisyonu yayımlandı. 1990'da başlatılan ve büyük ıtıbar kazanan yıllık "Rheigau Müzik Festivali"'ne davet edilen ilk besteci oldu.[1]

Viyana Zentralfriedhof mezarlığıda mezarı

Fakat 2000 yılından itibaren sağlık problemleri ciddileşti. Hayatının son 3 yılında yürüyemeyerek ancak hasta arabası ile hareket edebildi. Ama ailesi Ligeti'nin ne hastalığından muzdarip olduğunu açıkça söylemediler. 12 Haziran 2006'da Viyana'da 83 yaşında iken vefat etti. Macaristan ve Avusturya kültür bakanlarının şereflendirdikleri bir merasimle cesedi yakılıp külleri Viyana Şehri'nin "Zentralfriedhof" Mezarlığında kendine bir şeref olarak şehir idaresi tarafından verilen küllerinin yerleştirme mezarına konuldu.

Ligeti çok geniş ve çok değişik şekilde (Rönesans klasik batı müziğinden Afrika müziğine kadar yaygın) müziğe meraklı idi. Bunun yanında Lewis Carroll, Jorge Luis Borges, Franz Kafka gibi yazarların hazırladığı edebi eserlere, resme, mimariye, bilime de merakı vardı. Benoît Mandelbrot'un bulduğu "fraktal geometri"'ye özellikle çok ilgi göstermişti.[1]

• 1965: Berlin Ödülü (Requiem)
• 1965: UNESCO Uluslararası Besteciler Kürsüsü
• 1986: Müzik Kompazisyonu için Grawemeyer Ödülü (Piano Etüdleri)
• 1988: Fransız Güzel Sanatlar ve Edebiyat Liyakat Nişanı" Commandeur rütbesi
• 1988: Müziksel Kompozisyon için Monaco'lu Prens Pierre Ödülü
• 1990: Sonning Ödülü, Danimarka
• 1991: Balzan Ödülü
• 1993: Ernst von Siemens Müzik Ödülü, Almanya
• 1995: Müzik Sanatları İçin Schock Ödülü
• 1996: Güzel Sanatlar Wolf Ödülü, İsrail
• 2000: Wihuri Sibelius Ödülü, Finlandiya
• 2004: Kyoto Ödülü
• 2003: Kossuth Ödülü, Macaristan
• 2004: Polar Music Ödülü
• 1992: Londra, Kraliyet Müzik Akademisi Şeref Üyesi

• Ligeti Ingilizce Wikipedia "György Ligeti maddesi (İngilizce) (Erişme:09.09.2012)

• Operalar listesi
• Opera bestecileri listesi

Wikimedia Commons'ta György Ligeti ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• "Shott Muzik" websitesinde biyografi ve eserler listesi (Almanca)
• "Musiquecontemporaine" web sitesindeki eserleri ses kayıtları