Gökçeada (ada)

Büyükdere vadisinde, sahilden 1,5 km içeride 5000 yıllık ‘’Yeni Bademli Höyüğü’’ yer alır. Güneybatıdaki Uğurlu Köyü civarında, İsa Tepesi eteklerinde bulunan Zeytinlik Höyüğünde yerleşim MÖ 6000-5000 yıl önceye kadar gider. Bu veriler adada yerleşimin günümüzden 8500 yıl kadar önce başladığını göstermektedir. Yeni Bademli höyüğü çevresinde yerleşim 5000 yıl önce başlamıştır[3].

Gökçeada Roma döneminde de önemini korumuştur. Yerleşim merkezleri daha yükseklere kurulmuş ve kaleler görülmeye başlanmıştır. Bu dönemde Yukarı Kaleköy önemli bir yerleşimdir. Buradaki kale surları, akropol, heykel ve mermer parçaları, duvar kalıntıları Roma veya Ceneviz özellikleri gösterir. Kaleköy civarındaki, adaya da adını veren antik İmbros şehri harabe halindedir[4]. Bizans’ın son yıllarında ada Venedik ve Cenevizlilerce yönetilmiştir. Deniz ticareti vergisi ve Tuz Gölü'nden elde edilen tuz Venedikliler açısından önemliydi. Osmanlılar boğazın hakimiyeti ve adaya kurdukları tersane ile askeri üs için adayı almak istiyorlardı. Adayı kaybeden Ceneviz ve Venediklerin Karadeniz ve boğazlar ticareti sona ermiştir[4].

Çanakkale Savaşları'nda ada İngilizlerin eline geçti. Havaalanı yapılan ada, müttefiklerin karargahı oldu. Ada daha sonra 1922-1923 yıllarında Yunanistan'ın kontrolüne girdi. Lozan'da On İki Ada ile birlikte Yunanistan'a bırakılması tartışılan ada, Yunanistan'ın savaş tazminatına karşılık Türkiye’ye bırakılmıştır.

Adanın kuzey bölümleri daha yüksek ve diktir. Güney kıyılar daha alçak ve yataydır. Güneydoğuda Aydıncık Yarımadası'nın karaya bağlandığı alanda ‘’Tuz Gölü’’ oluşmuştur. Göl tombolonun iki kıyı kordonu arasında bulunmaktadır[3]. Dik olan kuzey kıyılarda falezler oluşmuştur. Akarsular kısa ve eğimlidir. Heyelan olayları görülür.

Gökçeada'nın ana ekseni GB-KD yönündedir. Bu uzanış Gelibolu Yarımadası ve KAF'ın devamı olan kuzey Ege çukurlarının uzanışına uyar. Kuzeyinden 1000 m'yi bulan derin çukurlar ile sınırlandırılan ada, Biga ve Gelibolu kıta sahanlığı üzerinde yer alır. Adanın genel görünümünde tektonik olaylar önemlidir[3].

Adanın yükseltileri orta ve kuzey bölümlerinde yer alır. K-G doğrultusunda eğim ve yükselti düzenli olarak azalır. En yüksek zirve 673 m ile Doruktepe'dir. Karaçalı Tepe (646 m), Ulukaya Tepe (638 m), diğer yüksek alanlardır.

AKARSULAR: Adanın en büyük akarsuyu Büyükdere'dir. Adanın ortalarından doğar, kuzeydoğuya yönelir. Gökçeada (Çınarlı) ve Zeytinli yerleşimlerini geçtikten sonra kuzeye döner. Bu noktadan sahile kadar geniş tabanlı vadiye sahiptir. Kaleköy yakınlarında, Kale Koyu'nda denize dökülür. Büyükdere üzerinde içme suyu ve sulama amaçlı Gökçeada Barajı yapılmıştır. Ayrıca akarsunun sol yanında Gökçeada Havaalanı bulunur. Adanın batısında, güneydoğu yönünde akan Çıkırım ve Ballı dereleri bulunur[3].

1569 yılında adada yaklaşık nüfus 5000 kişidir. 1831 nüfus sayımında 2505 kişi, 1887’de 7166 kişi, 1895'te 8500 kişi adada yaşamaktadır[4]. Ada nüfusu, 1990’da 7 948, 2010’da 7 074, 2016’da 8 776 kişidir.

Türkiye’nin tek Sualtı Milli Parkı Gökçeada’da, Yelkenkaya ile Yıldızkoy arasındadır. Adaya Çanakkale merkezden ve Kabatepe limanından (Eceabat) feribot seferleri yapılmaktadır. Adaya karasal bağlantı kuzeydoğudaki Kuzu Limanı’ndan sağlanmaktadır. Çanakkale’den 33 mil, Kabatepe Limanı’ndan 14 mil mesafededir.[2].