Freemium

Terim daha çok yazılım dünyasında kullanılan ve paylaşılan yazılım anlamına gelen ve genelde kısıtlı olarak bir yazılımın tanıtımı veya denenmesi için paylaşılması anlamına gelen shareware kavramına dayanmaktadır. 1980'lerden beri kullanılan bu kavram daha sonraları tamamen ücretsiz ve özellik kısıtlaması olmayan sahipli yazılım anlamındaki "freeware" ile devam etmiş ve daha sonraları yazılımın tamamen ücretsiz olmasının yanında kaliteli de olması anlamında freemium olarak literatüre girmiştir.

Kelimeyi ilk olarak Jarid Lukin'in aşağıdaki şekilde tanımlanan yazılımlar için önerdiği bilinmektedir[2]:

Hizmetinizi ücretsiz olarak sunun, belki bu hizmete bir reklam desteği de alabilirsiniz, çok sayıda müşteriyi etkin bir şekilde ağızdan ağza yayılan haberlerle toplar ve örneğin organik arama pazarında bir tavsiye ağı oluşturursunuz. Ardından aynı hizmetin kaliteli (premium) ve değer katan halini ücretli olarak bu oluşturduğunuz müşteri kitlenize sunarsınız.

2009 yılında Chris Anderson tarafından Free isimli bir kitapta yukarıdaki yaklaşımın bir iş modeli olarak ne kadar rağbet gören bir yaklaşım olduğu anlatılmıştır. Hatta bu yaklaşım Web 2.0 ve açık kaynak yazılım üreticileri tarafından da sıklıkla kullanılmaktadır.[3]

Bulut Bilişim hizmet sağlayıcıları, sundukları hizmet seviyelerini Iaas, PaaS veya SaaS gibi sveiyelerde isimlendirmektedirler ve aslında bu seviyeler birer freemium iş modeli yaklaşımıdır. Örneğin Rackspace, Heroku veya Amazon firmaları öncelikle sundukları ücretsiz ve kısıtlı hizmetleri daha sonra ücretli ve tam olarak sürdürmektedirler. Örneğin Amazon, herhangi bir kullanıcısının kendi sunucuları üzerinde 12 ay boyunca bir bulut alt yapısı oluşturmasına izin vermektedir.

İş modelinin diğer sık uygulandığı alanlardan birisi de ücretsiz oyunlardır (free-to-play). Bu oyunlarda oyunda hesap oluşturulması, oyunun indirilmesi veya oyun içerisindeki hemen her türlü aktivite ücretsiz olarak sunulmaktadır. Ardından bazı kaliteli hizmetler için ücret talep edilmekte ve şirketin geliri bu ücretler üzerinden sağlanmaktadır.

Freemium iş modelinde, kullanıcılara ücretsiz olarak sunulan ön hizmet bölümü, daha sonra ücretli hizmetin alınmasını sağlamak için bazı kısıtlar içerir. Bu kısıtlar genel olarak aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir:

• Özelliklerin kısıtlanması (Örneğin görüntülü görüşme yazılımının içerisinde ikiden fazla kullanıcının konferans yapmasını sağlayan özelliğin bulunmaması gibi)
• Kapasite kısıtları (Örneğin SQL Server Express sürümü içerisinde 10 GB üzerindeki veri tabanlarına destek verilmemesi ve veri tabanının bu boyuta ulaşmasının ardından işlemlerin engellenmesi)
• Kullanıcı kısıtları (Örneğin bir yazılımın belirli sayıda kullanıcı tarafından kullanılabilmesi ve daha fazla kullanıcı için lisans alınması gerekmesi. Mesela grup çalışma yazılımları, versiyon takip yazılımları gibi ortak çalışma yazılımları üzerinde kullanıcı sayılarının limitli olması gibi)
• Kullanıcı tipine göre kısıtlar (Örneğin çoğu yazılımın öğrenciler veya akademik sürümlerinin ücretsiz veya düşük ücretli olması)
• Emek kısıtları (Örneğin bir oyunun içerisinde kazanılan oyun paralarının ücretli sürümünde daha hızlı kazanılması veya ücretsiz sürümde para kazanmanın daha fazla emek gerektirmesi)
• Destek kısıtları (Örneğin bir yazılımın telefon veya e-posta üzerinden verilen desteğinin sadece lisans alan kullanıcılara verilmesi, ücretsiz sürümünde verilmemesi )
• Zaman veya bant genişliği kısıtları (Örneğin bir internetten indirme hizmetinin ücretsiz sürümünün sadece belirli bir bant limitine kadar desteklenmesi veya bazı hizmetlerin ayda bir kere açık olması)