Erich Obst

Tam adı Karl August Erich Obst’dur ve 13 Eylül 1886 tarihinde Berlin’de doğmuştur. Breslau/Wroclaw Üniversitesi’nde coğrafya, jeoloji ve mineraloji okuyan Obst, yeni kurulan Hamburg Colonial Enstitü’de 1908-1910 yılları arasında coğrafya asistanı ve öğretim görevlisi olarak çalışmıştır. Bu arada 1909’da Breslau’da doktorasını tamamlayan Obst, 1910-1912 yıllarında Hamburg Coğrafya Kurumu tarafından düzenlenen Doğu Afrika araştırma gezilerine katılmıştır. 1912-1915 arasında da Marburg Üniversitesi’nde coğrafya doçenti unvanıyla çalışmalar yapmıştır. Osmanlı Hükümeti tarafından davet edilen Doç. Dr. Erich Obst, 1915 yılının güz döneminde İstanbul'da Darülfünun’da göreve başlamıştır. Obst, 1918’e kadar üniversitenin Coğrafya Enstitüsü Müdürlüğü’nün yanı sıra Osmanlı meteoroloji işlerinde de çeşitli görevler almıştır. I. Dünya Savaşı’ndan sonra Almanya’ya dönen Obst, 1919’dan 1921’e kadar Breslau’da, 1922’den 1938 yılına kadar da Hannover’de coğrafya profesörü olarak çalışmıştır. Obst, Karl Haushofer ile birlikte 1923-1944 yılları arasında Jeopolitik Dergisi’nin editörlüğünü yapmıştır. 1935-1936 yıllarında Güney Afrika’ya kapsamlı araştırma gezileri yapan Obst, 1938’de Breslau Üniversitesi’nde ordinaryüs profesör kadrosuna atanmıştır. Burada 1941-1943 arasında Sömürge Kılavuzu adında 19 cilt olarak tasarlanan kitabın 13 cildini yayınlamıştır. Obst, 1945’ten itibaren de Hannover Teknik Üniversitesi’nde çalışmaya başlamıştır. 1953’te emekli olan Obst, 9 Haziran 1981 tarihinde Göttingen’de 94 yaşında ölmüştür.[1]

Genç bir akademisyen (29 yaşında) olan Obst, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Şubesi (Bölümü) müderrisliğinin yanı sıra Coğrafya Darülmesaisi (Enstitüsü) müdürlüğünü de üstlenmiştir. Obst, bölümde Coğrafyayı Beşerî, Osmanlı Coğrafyası ve Coğrafya Usul ve Tatbikatı derslerini vermiştir. Bunlara ilaveten Obst, Osmanlı meteoroloji işlerinin teşkilinde, atmosfer fiziği konusunda uzmanlığı ile tanınan Erlangen Üniversitesi’nden Dr. Joseph Würschmidt ile birlikte görev almıştır.

Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesiyle birlikte 30 Ekim 1918’de imzalanan Mondros Mütarekesi’nin 19. Maddesi (Asker ve sivil Alman ve Avusturya uyruğu, bir ay zarfında Osmanlı topraklarını terk edecekler) uyarınca İstanbul’dan ayrılmıştır. İngiliz ve Fransız kuvvetlerinin 13 Kasım 1918’de İstanbul’u işgal etmeleri ile Darülfünun’daki Alman hocalar, sözleşmede mevcut hayat şartları ve mali durumun tahmin edilemeyecek derecede değişmesini gerekçe göstererek ülkelerine geri dönmek istemişlerdir ve sözleşmelerinin Osmanlı Hükümeti tarafından feshedilmesiyle kendi yurtlarına dönmüşlerdir. Toplamda Obst, İstanbul Darülfünun’da yaklaşık 3 yıl görev yapmıştır. Obst’un ülkemize ilgisinin bu süreyle sınırlı kaldığı, uzun meslek yaşamının diğer dönemlerinde Türkiye ile bağlantısını devam ettirmediği söylenebilir.[1]

Erich Obst, Osmanlı Meteoroloji İşleri'nde görev almıştır. Obst, Tetkikat’ı İklimiye Encümeni’ne müdür olarak görevlendirildikten sonra Almanya’dan çeşitli meteorolojik alet ve edevatın temini için çalışmalar yürütmüştür. Çeşitli meteorolojik alet ve edevatın sağlanmasının yanı sıra Anadolu ve Rumeli’de meteoroloji istasyonlarının kurulması için de bazı gayretleri olmuştur. 1917 ve 1918 yıllarında Obst, Anadolu ve Rumeli’de meteoroloji istasyonlarının kurulmasını sağlamak, denetlemek ve coğrafi araştırma ve gözlemlerde bulunmak amacıyla geziler yapmıştır.

Sırrı Erinç, aslında Obst’un üzerinde hemen hiç durulmamış olan iki önemli tesiri ve katkısının olduğunu belirtir. Bunlardan biri Coğrafya Darülmesaisi’ne, o zamana ait tanınmış periyodiklerin tam koleksiyonları da dâhil olmak üzere çok zengin bir kütüphane sağlamış olması; diğeri ise bölümün, coğrafyacıların bizzat araştırma yapabilmelerini temin maksadıyla çeşitli termometrelerden sekstana ve teodolitten türlü yükselti ölçme cihazlarına ve kamp malzemesine kadar, bir kısmı günümüze kadar intikal eden, lüzumlu araçlarla donatılmasıdır. Obst’un sağladığı eserlerin bugünkü İstanbul Coğrafya Enstitüsü Kitaplığı’nın çok kıymetli özünü teşkil ettiğini burada belirtmek bir hakşinaslık görevidir. Bölümün araştırma malzemesi ile donatılması ise, o sırada Coğrafya Darülmesaisi’nin bir yurt inceleme merkezi haline getirilmek istendiğinin ve araştırmaya verilen önemin çok açık bir ifadesidir.[2].

Türkiye coğrafyası hakkında incelemelerde bulunmak üzere 1915’te kurulan İstanbul Darülfünun Coğrafya Darülmesaisi’nin gelişerek 1933’te 4 bin ciltlik büyük bir kütüphaneye sahip olmasında Obst’un önemli katkılarının olduğu söylenebilir. Aynı zamanda Obst, Coğrafya Darülmesaisi’nin müdürlüğünü yaptığı sıralarda konferans tarzında bilimsel bir etkinliği başlatmıştır.

Bu çalışma TÜBİTAK BİDEB 2209/A kodlu 2014 tarihli proje tarafından desteklenmiştir.

• Allgemeine Wirtschafts- und Verkehrsgeographie. Walter de Gruyter & Co, Berlin 1959, als Band VII in:
• Erich Obst (Hrsg.): Lehrbuch der Allgemeinen Geographie. Walter de Gruyter, Berlin 1959ff.

• Dölen, E,. 2013, İstanbul Darülfünunu'nda Alman Müderrisler 1915-1918, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Uta Lindgren: Obst, Erich K. G.. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Bd. 19, Berlin 1999, S. 407. (Almanca)
• Uta Lindgren, Obst, Erich K. G. 12 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Paul Trommsdorff: Der Lehrkörper der Technischen Hochschule Hannover 1831-1931. Hannover, 1931, S. 45.
• Erich Obst'un Almanca vikipedi sayfası.