Ergani

Dicle'nin sağ kıyısına 10 km uzaklıkta ve halk arasında Zülküf Dağı, Zülküf (Zülkifl) Peygamber Dağı, Makam Dağı olarak isimlendirilen 1526 metre yüksekliğindeki Zülküf Dağı'nın güney eteğine kurulmuş olup Diyarbakır'ın önemli ilçelerinden biridir. Ergani, Diyarbakır ilinin en büyük ilçesidir. İlçe merkezine bağlı, 86 köy bulunmaktadır.

Ergani
Ülke Türkiye
İl Diyarbakır
Coğrafi bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi
İdare
  Kaymakam Abdulselam Öztürk [1]
  Belediye başkanı Abdulselam Öztürk (Kayyım)
Yüzölçümü
  Toplam 1.474 km² (569 mil²)
Rakım 950 m (3.110 ft)
Nüfus
 (2018)
  Toplam 130,105
  Kır
-
  Şehir
-
Zaman dilimi UTC+03.00 (UDAZD)
Posta kodu 21950
İl alan kodu 0412
İl plaka kodu 21

Ergani, Diyarbakır ilinin bir ilçesidir.

Tarihçe

Osmanlı devrinde Ergani'ye verilen Osmaniye adı Adana'nın eski ilçesi bugünkü Osmaniye ili ile karıştırıldığı için sonradan Ergani olarak değiştirilmiştir.

Ergani çok eski bir şehir olup, kuruluş tarihi belli değildir, İlçeye 8 km. uzaklıkta bulunan Hilar Şehri harabelerinde yapılan (Çayönü) kazıda, bugünkü bilgilere göre Anadolu'nun en eski köy yerleşimi ortaya çıkmıştır. Çayönü tepesinde ortaya çıkan MÖ 7000 yılına varan kalıntılara dayanarak Ergani'nin 9000 yıllık tarihi olduğu söylenebilir. Osmanlı devrinde uzun zaman Sancak beyliği (il merkezi) yapan Ergani ilçesi, 20 Nisan 1924 tarih ve 491 sayılı kanunla Sancak Beyliği sona ermiş Diyarbakır iline bağlı ilçe statüsünü almıştır[2].

19. yüzyıl ortalarında Ergani sancağının merkezi, Bakır maden işletilmesi dolayısıyla önem kazanan Maden kasabasına taşındı. 19. yüzyılda bir mutasarrıf 3 kaymakam ve 11 müdür tarafından yönetildi. ilçe çok eski yerleşim yeri olup Doğu Anadolu kültürü ile yoğrulmuştur. Ancak bu güne kadar bir kulenin yıkıntıları gelebilmiştir. Ergani kalesi, Ergani yakınında Kolat dağı yamacında bulunur. Bugün bir yıkıntı halindedir. Kalenin kimin tarafından yapıldığına dair bir kayda da rastlanmamıştır. Kale Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır. Osmanlı dönemi yapıları olarak 19. yüzyıl sonunda Ergani'de Belediye konağı dışında 3 cami, 10 mescit, 3 Ermeni kilisesi, 1 Protestan mabedi, 3 han, 3 hamam ve 30 çeşme bulunmaktaydı. Bu yapılardan hükûmet konağı 1891 yılında inşa edilmiştir. Eski hükûmet konağı restore edilerek turizme kazandırılmıştır.

Coğrafya

İlçenin yüzölçümü 1489 kilometrekaredir. Ergani ilçesi idari olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde bulunur, ama coğrafi olarak bir kısmı Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır. Kuzeyinde Elâzığ iline bağlı Maden ilçesi, doğusunda Diyarbakır ili ve Diyarbakır'a bağlı Dicle ilçesi, güneyinde Urfa'ya bağlı Siverek ilçesi, batısında Diyarbakır'a bağlı Çermik ve Çüngüş ilçeleriyle sınır komşusudur. Denizden yüksekliği 955 metredir. Belli başlı akar suları Dicle nehri ve Boğaz çayıdır.

Nüfus

Yıl Toplam Şehir Kır
1965[3]41.56210.52831.034
1970[4]50.76618.54432.222
1975[5]56.99521.93635.059
1980[6]59.35924.21835.141
1985[7]72.51133.20939.302
1990[8]78.60337.36541.238
2000[9]87.46747.33340.134
2007[10]109.67861.97347.705
2008[11]111.92162.28749.634
2009[12]112.86763.06549.802
2010[13]113.95864.60849.350
2011[14]116.62467.27349.351
2012[15]119.16769.86849.299
2013[16]121.072121.072veri yok
2014[17]123.474123.474veri yok
2015[18]125.290125.290veri yok
2016[19]126.824126.824Veri yok

Altyapı bilgileri

Ulaşım

Diyarbakır-Elâzığ karayolunun 58. kilometresinde yer alan ilçe merkezi 39 50 doğu boylam ve 37 32 kuzey enlemindedir. Haydarpaşa - Kurtalan Demiryolu ilçenin güneyinden, Diyarbakır-Elâzığ karayolu ise, ilçenin merkezinden geçer.

Dicle, Çermik ve Çüngüş ilçelerinin karayolu veya demiryoluyla başka il ve ilçelerle ulaşımı ancak Ergani üzerinden mümkündür. Bu durum Ergani'nin stratejik önemini artırmaktadır. Ergani'nin tarihi: islam devrinde Diyarbakır'ın tarihine bağlı kalmıştır. I. Selim'in Çaldıran zaferinden sonra 1514 Ergani İdris-i Bitlisi'nin delaletiyle Bıyıklı Mehmet Paşa'nın aldığı: Diyarbakır bölgesi içinde Diyarbakır eyaletine bağlı bir sancak haline getirildi. 18. yüzyılın başında şarabın alınıp satılması şer en yasak olduğu halde Ergani kazasından her cumartesi günü Diyarbakır'a ikişer üçer yük şarap satılıyordu. Diyarbakır valisi İsmail Hakkı Paşa'nın yaptırdığı Harput şosesi bu şose'nin Zülkifil Dağı eteğinde ve Hoşat Ovası'nın başından, Ergani halkının 1874 ve 1914 yılları arasında şose üzerinde Bagür mahallenine geçmesine ve eski kasabanın ıssız kalmasına yol açmıştır.

Eğitim

İlçede (Köy okulları da kapsayarak) 107 İlköğretim Okulu, üçü Anadolu Lisesi, biri Anadolu Fen Lisesi olmak üzere 12 lise, 7 Özel Eğitim Kurumu,3 Özel Okul ve Dicle Üniversitesine bağlı Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır.

Çayönü kalıntıları

Tarihi Çayönü kalıntıları, Ergani ilçesinin Hîlar mahallesi yakınlarında Hilar Mağarları'nın bulunduğu yerdedir. 1964'ten beri sürdürülen kazı çalışmaları ışığında bölgenin, geçmişi MÖ 9. bin yıla kadar giden, Anadolu ve Mezopotamya'nın en eski yerleşim yerlerinden biri olduğu anlaşılmıştır.

Buradaki buluntuların MÖ 7500 ile 6250 yılları arsına ait olduğu ve yörenin ilk insanlarca kullanıldığını ortaya koymakla beraber Çay önü MÖ 2000 yılına kadar Taş devri ve Tunç devrini içeren üç kültür evresi yaşamıştır. Çayönü, yakın doğunun en geniş açılmış ve korunmuş Neollitik yerleşmesi olarak ün yapmıştır. Çayönü'nün en bilinen yapısı Skull building (kafatası binasıdır.) Ergani ilçesi tarih boyunca birçok isim almıştır. Bunlardan bazıları Akanya, Erkenin, Erkanikana, Yanari, Zülkerneyn, Arsenia, Urhana ve Aşot'tur. Çok eski bir yerleşim yeri olan, Ergani'nin adı Ermeni eserlerinde Argını, Arxenî, çivi yazılı kaynaklarda Arsinia, Peutinger Tabletlerinde Arsenia diye de geçmektedir.

Kaynakça

  1. "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2009.
  2. "Ergani resmi sitesi". 30 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2010.
  3. "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  4. "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  5. "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  6. "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  7. "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  8. "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  9. "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  10. "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  11. "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  12. "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  13. "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  14. "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
  15. "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
  16. "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
  17. "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
  18. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
  19. "2016 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2017.

Dış bağlantılar

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.