Egbert Adriaan Kreiken

Hollanda yönetimindeki Endonezya'da inşası tamamlanan Bosscha Gözlemevi'nde teklif edilen görevi kabul ederek 1928'de Endonezya'ya gitti. Gözlemevinin ilk gözlemlere başlaması, ilk araçlarının sağlanması Kreiken'in çabaları ile oldu.[3] Kişisel ilişkilerini ve özellikle UNESCO kaynaklarını kullanarak rasathaneye sağlam bir temel oluşturdu. Oradaki görevi sırasında görsel çift yıldızların dinamiği ve galaktik dağılımları konusunda çok sayıda bilimsel makale yayınladı.[2]

Endonezya halkının bilgi seviyesinin çok düşük olduğun için rasathanede Endonezyalıların çalışması mümkün olmayınca bu durum değiştirmek üzere eğitim alanında çalışmalya yöneldi; liselerde kullanılmak üzere fizik ve astronomi ders kitapları yazdı; öğretmenlerin katılabileceği kurslar açtı.[3] Gözlemevi yöneticisi ile anlaşmazlığı düşerek 1930 yılı sonunda gözlemevindeki görevini bırakıp eğitimciliğe yöneldi. 1936-1937 arasında ABD, Mount‐Wilson Gözlemevi'nde misafir araştırmacı olarak bulunduğu süre dışında II. Dünya Savaşı'na kadar Endonezya'da matematik, fizik öğretmenliği ve okul idareciliği yaptı; böylece eğitimin daha da içinde yer alma fırsatını yakaladı.

II. Dünya Savaşı'nda ülkenin Japonya tarafından işgali sırasında esir alındı ve Endonezya'daki Japon toplama kampında yaklaşık dört yıl geçirdi. Bu dönemde ayrı düştüğü eşini kaybetti; evi ve kütüphanesi yok oldu. Savaştan sonra Endonezya'da kalmaya ve eğitim alanında çalışmaya devam etti. En üst düzeydeki görevi bugün “Endonezya Üniversitesi” olarak bilinen Üniversite’de gerçekleştirdiği Kurucu Rektörlük görevi idi.[2] Ancak Hollanda'nın Endonezya üzerindeki sömürgeciliği nedeniyle Endonezya Üniversitesi tarafından Kreiken'in adı, "kurucu rektör" adı altında kullanılmak istenmemiştir.[3]

Savaştan sonra 1947 yılında UNESCO’nun Meksika'da yapılan İkinci Genel Kurulu'na Endonezya Yüksek Öğretim Genel Müdürü olarak katıldı. Bu toplantıda Boccha Gözlemevi için büyük miktarda teleskop parçaları temin etmeyi başardı. İkinci eşi Frances Pape ile bu toplantıda tanıştı ve 1949'da evlendi.[2]

Endonezya'nın bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede kalan Kreiken, internette çeşitli kaynaklarda yer aldığı gibi eğitim bakanlığı yapmamış ancak, 1950-1951 yılları arasında eğitim bakanına baş danışmanlık yapmış ve 1951'de ülkesine dönmüştür.[4]

II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan UNESCO, 1950'li yıllarda dünyanın dört bir yanından bilim adamlarını az gelişmiş ülkelere göndermekte idi.[3] Kreiken, UNESCO'nun teklifi ile Liberya Üniversitesi'nin yeniden yapılandırılması görevini kabul etti ve 1952'de eşi ile Liberya'ya gitti. Ülkede genel eğitim seviyesinin çok düşük olduğunu gözleyerek lise fen öğretmenlerini eğitmek ve sistemi geliştirmek adına büyük uğraş verdi. iki yıllık sürenin sonucunda devlet desteği eksikliği sebebiyle Liberya'ya büyük bir yardımda bulunamayacağını anladı ve başka bir ülkede çalışma talebiyle UNESCO'ya başvurdu.

Adı verilen teleskop binası

1954'te başka bir ülkede çalışmak için başvurusu sonucunda, o sırada kapanmak üzer eolan Ankara Fen Fakültesi Astronomi Enstitüsü müdürlüğü görevine geldi.[5] Ankara Fen Fakültesi Astronomi Enstitüsü, Tevfik Okyay Kabakçıoğlu’nun 1952'de ayrılmasından sonra eleman yetersizliği nedeniyle kapanma noktasına gelmişti. Kreiken, göreve başladığı yıllarda matematik ve astronomi alanında tüm dersleri kendisi verdi.

Kreiken’in önerisiyle Türkiye’de gözlemsel astronomiyi başlatmak amacıyla bir üniversite rasathanesi kurulması kararlaştırıldı. Ankara’nın 18 km güneyinde, Ahlatlıbel mevkiinde bir bölge rasathane yeri olarak seçildi. İnşaat 1959 yılında başlayabildi. Dört yıl süren inşaat sonucunda bir merkez bina ile üç gözem binası yapıldı. Gözlemevi binalarının tamamlanması ile Kreiken’in bağlantıları sayesinde Hollanda PTT’si tarafından üretilen radyo teleskop, 15 cm çaplı f/10 odak oranına sahip bir astrograf, 15 cm çaplı güneş gözlemleri için yapılmış bir Zeiss Coude teleskop, Hilger Watt mikrofotometre ve iris fotometresi satın alınarak gözlemevine yerleştirildi.[6] Resmî açılış 1963 yılında, dünyanın birçok üniversitesinden çok sayıda öğrenci ile dünyaca ünü on iki bilim adamının katılımıyla düzenlenen NATO Yaz Okulu etkinliğiyle gerçekleşti. Rasathanede çalışacak altyapıya sahip insanların yetiştmesi için Kreiken öğrencilerini kişisel ilişkilerini kullanarak yaptığı yazışmalar sonucunda Yale Üniversitesi, Maryland Üniversitesi ve Nürnberg Üniversitesi gibi dünya çapında astronomi alanındaki en başarılı üniversitelere yollayarak doktora yapmalarını, yabancı dil öğrenmelerini, teknolojik ve bilimsel bir ortamda çalışmalarını sağladı.[3]

Uluslararası Astronomi Birliği toplantısına katılmak için gittiği ülkesinde geçirdiği ani bir rahatsızlık sonucunda 16 Ağustos 1964 tarihinde Lahey’de öldü.[5]

1973 yılında astronomi bilime yaptığı katkılardan dolayı 1973 yılında Sidney'de toplanan Uluslararası Astronomi Birliği tarafından Ay’daki bir kratere Kreiken’in adı verilmiştir. Ankara Üniversitesi 2005 yılında rasathanenin modernizasyonu kapsamında alınan teleskoba ve teleskobun konuşlandırıldığı binaya Kreiken’in adını verdi; 2013 yılında ise rasathanenin adı "Ankara Üniversitesi Kreiken Rasathanesi oldu"[7]