Düğün çiçeği
Düğün çiçeği, düğün çiçeğigiller (Ranunculaceae) familyasından Ranunculus cinsini oluşturan yaklaşık 400 kadar türü bulunan otsu bitki türlerinin ortak adı.
| Düğün çiçeği | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Sürünücü düğün çiçeği (Ranunculus repens) | ||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
|
Metne bakınız | ||||||||||||
Genellikle Mart, Nisan ve Mayıs aylarında çiçeklenen düğün çiçekleri yaz boyunca geniş koloniler oluşturarak alanı işgal eder.
Horozayağı adı verilen (Ranunculus alt cins Batrachium) bazı türler su içerisinde yetişir, bu yüzden bazı botanikçiler tarafından Batrachium cinsi altında toplanır. İki farklı yaprak türü vardır; su altındaki ipliksi yapraklar ve R. aquatilis'de olduğu gibi geniş yüzen yapraklar vardır, üçüncü olarak ara yaprak formları görülür.
Düğün çiçekleri bazı Lepidoptera türlerinin larvalarının besin kaynağını oluşturur. Bazı türleri gösterişli çiçekleri için bahçecilikte yetiştirilir. Parlak renkli büyük çiçekli çeşitleri geliştirilmiştir.
Morfoloji
Yumru köklü, köksaplı, stolonlu veya gövde tabanı soğanlı, bir yıllık ve çok yıllık otsu bitkilerdir.
Yaprak: Yapraklar bulunduğu yere göre tabanda, gövdede ya da her ikisi birlikte görülebilir. Yapraklar basit, parçalı, tüysü (bileşik) veya lopludur. Yaprak ayası böbreksi-şerit biçiminde, kenarı dişli, tam, veya oymalıdır.
Çiçek: Çiçek kurulu uçta veya yaprak koltuğunda yer alır. 25 cm uzunluktaki talkımlarda 2-50 kadar çiçek ya da tekli çiçek görülür. Brahteler bulunur veya yoktur, yapısı yapraksı, küçük veya büyük görünümlüdür. İkinci derecedeki pulsu yaprak halkası yoktur. Er dişi çiçekler ışınsal bakışımlıdır. Çanak yapraklar meyvede kalıcıdır, 3-5 kadar, genellikle yeşil, bazen mor, sarı veya beyaz renklidir. Şekli dikdörtgensi-eliptik, yumurtamsı veyahut mızrak biçimindedir. Taç yapraklar birbirinden farklı, rengi sarı nadiren beyaz, kırmızı veya yeşildir. Taç yapraklar dairemsi-şerit biçiminde olup uzunluğu 1–26 mm kadardır. Bal özü bulunur genellikle pulla örtülüdür. Erkek organlar 5-10 kadar; iplikçik ipliksi; ayrıca verimsiz erkek organlar da görülür. Dişi organ sayısı 4-250 kadardır. Tohum taslağında 1 tane yumurtalık yer alır. Boyuncuk vardır veya bulunmaz.
Meyve: Meyve aken nadiren torba biçiminde, agregat, uzantısız, disk biçiminde, dış bükey merceksi, küresel, ters yumurtamsı veya silindiriktir. Bazı durumlarda yanlarda damarlar göze çarpar. Meyvede gaga bulunur veya yoktur, düz veya çarpık olup uçta rastlanır.
Latince ismi
Ranunculus ismi latincede rana "kurbağa" ve culus küçültme eki alarak "küçük kurbağa" anlamına gelen kelimelerden türetilmiştir. Büyük olasılıkla çok sayıda türün kurbağa gibi su kenarlarında bulunmasından yola çıkarak bu isim tercih edilmiştir.
Toksik etkisi
Bütün düğün çiçeği türlerinde taze kısımları sığır, at ve diğer çiftlik hayvanları tarafından yenildiğinde zehir etkisi baş gösterir. Buruk tat ve ağızda oluşan kabarcıklar zehrin etkisini gösteren başlıca belirtilerdir.
Meralarda aşırı otlatma sonucu diğer yenebilen bitkilerle birlikte bırakılan düğün çiçekleri istemeden de olsa hayvanlar tarafından yenilir dolayısıyla zehirlenmelere yol açar. Semptomları arasında kanlı ishal, aşırı salya akması, karın ağrısı ve gastrointestinal sistem rahatsızları ile mukozada şiddetli kabarcık oluşumu sayılabilir.
Düğün çiçeklerine elle temas edildiğinde Ranunculin, Protoanemonin olarak bilinen bir forma dönüşür ve insanlarda deri iltihaplanmasına sebep olur. Bu yüzden bitkilere uzun süre dokunulmaması sağlık açısından önem taşır. Kurutulmuş düğün çiçekleri toksik etkisini kaybeder böylece saman olarak güvenle kullanılmaya müsait hale gelir.
Bazı türleri
- Küçük yapraklı düğün çiçeği (Ranunculus abortivus)
- Ranunculus acraeus
- Çayır düğün çiçeği (Ranunculus acris)
- Ranunculus alpestris
- Ranunculus aquatilis
- Ranunculus arvensis
- Ranunculus asiaticus
- Ranunculus auricomus
- Soğanlı düğün çiçeği (Ranunculus bulbosus)
- Kaliforniya düğün çiçeği (Ranunculus californicus)
- Ranunculus cassubicus
- Ranunculus cymbalaria
- Ranunculus eschscholtzii
- Basur otu (Ranunculus ficaria)
- Ranunculus flammula
- Ranunculus fluitans
- Ranunculus glaberrimus
- Buzul düğün çiçeği (Ranunculus glacialis)
- Ranunculus hispidus
- Utah düğün çiçeği (Ranunculus jovis)
- Ranunculus kadzusensis
- Laponya düğün çiçeği (Ranunculus lapponicus)
- Ranunculus lingua
- Sucul düğün çiçeği (Ranunculus longirostris)
- Ranunculus lyallii
- Batı düğün çiçeği (Ranunculus occidentalis)
- Ranunculus peltatus
- Büyük beyaz düğün çiçeği (Ranunculus platanifolius)
- Bodur düğün çiçeği (Ranunculus pygmaeus)
- Sürünücü düğün çiçeği (Ranunculus repens)
- Ranunculus sardous
- Kereviz yapraklı düğün çiçeği (Ranunculus sceleratus)
- Ranunculus septentrionalis
- Ranunculus sieboldii
- Ranunculus testiculatus
- Thora düğün çiçeği (Ranunculus thora)
Kaynakça
- "GRIN Species Records of Ranunculus". Germplasm Resources Information Network (GRIN). United States Department of Agriculture, Agricultural Research Service, Beltsville Area. Erişim tarihi: 8 Ocak 2008.
Dış bağlantılar
 Wikimedia Commons'ta Düğün çiçeği ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. |
 Wikispecies'te Düğün çiçeği ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. |
- Jepson Manual Treatment25 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- USDA Plants Profile: North American Species17 Ekim 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Ranunculus home page26 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.