Dânişmend Gazi

Danişmend Gazi ya da Danişmend Ahmed Gazi ya da Danişmend Taylu ya da İbt Taylu Danişmend Ahmet Gazi ya da Danişmend İbn-i Ali Taylu et Türkmanî; (ö. 1084) Anadolu'da kurulan ilk Türkmen beyliklerinden biri olan Danişmendliler’in kurucusu kabul edilen bir alim ve savaşçıdır.[1] Kimi kaynaklarda oğlu Gümüştegin Ahmet Gazi beyliğin kurucusu kabul edilir[2]

Malazgirt Savaşı'ndan sonra Selçuklu hükümdarı Alparslan tarafından Kayseri, Zamantı, Sivas, Develu, Tokat, Niksar ve Amasya havalisini Danişmend Gazî ile arkadaşlarının bu yöreyi fethetme girişimine başlamaları, destansı bir roman olan Dânişmendnâme’de olağanüstü hikayelerle süslenmek suretiyle anlatılmıştır. Kendisinden sonraki Danişmendli beylerinden de zaman zaman "Danişmend Bey" ya da "Emîr Danişmend" şeklinde bahsedilmiştir.[1]

Yaşamı

Saltanat öğreticiliği

İbnü’l-Kemal’in Keşfü’l-Akabe adlı eserine göre Danişmend Ahmed Gazi, İsfahan’dan Anadolu’ya gelen bilge bir kişidir.[1] Çok erken tarihlerde Selçuklu ailesine yakın olma fırsatı bulan ve hanedan üyelerine hocalık yapan Danişmend Ali Taylu; kız alıp vererek Selçuklu hanedanı ile akrabalık kurmuştur; Türkiye Selçuklu Devleti’nin atası sayılan Kutalmış’ın kayınpederidir.[2]

Selçuklu komutanlığı

Danişmend Gazi, saltanat muallimi ve sultana yol gösteren bilge (dâniş) bir kişi olması yanında, bir Selçuklu komutanı olarak Selçuklu Devleti’ne hizmete vermiştir. 1071 yılında Selçuklu hükümdarı Alparslan’ın Malazgirt Savaşı’nı kazanmasında önemli payı olan komutanlardan biri oldu. Savaştan sonra Alparslan tarafından Sivas, Tokat, Niksar ve Malatya beldelerinin fethedilmesi ve yönetilmesi ile görevlendirildi.

Danişmendli Beyliği’nin kurulması

Danişmend Ahmed Gâzi 1072’de Amasya’da Danişmendli Beyliği’nin temellerini attıktan sonra 1074’te Sivas’ı ele geçirdi. Sivas şehrinin surlarının bu fetih sırasında yıkılmasına karşılık bu tarihte Sivas’ta kalıcı bir yapılanma sağlanamadı.[1]

1084 yılında ölümüne kadar Danişmendli Beyliği’nin başında kaldı. Niksar taraflarında mücadele ederken şehit oldu ve Niksar'a defnedildi.

Türbesi

Niksar’daki Danişmend Ahmed Gazi’ye ait türbeye halk arasında “Melikgazi Türbesi” denilir. Bu durum, türbenin “Melik Gazi” unvanına sahip torunu Emir Gazi'ye ait olduğu şeklinde anlaşılmasına sebep olur. Türbeye Melik Gazi denmesi, Danişmendli emîrlerinin tamamına aynı zamanda Melik Gazi unvanı verilmesi ile ilgilidir.[1]

Danişmend Gazi ve Haçlı Seferleri

Danişmend Ahmed Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına oğlu Gümüştegin Gazi geçmiştir. Gümüştegin, 1096 yılında başlayan Haçlı seferlerinde Haçlılar’a karşı verdiği mücadelelerle tanındı. Bazı kaynaklarda Gümüştegin’den “Danişmend Bey” şeklinde bahsedilmiştir. Bu durum kimi tarihçilerin Danişmend Gazi ile Gümüştegin’i aynı tarihî şahsiyet olarak değerlendirmesine yol açmıştır.[1]

Danişmendname

Danişmend Gazi ve oğlu Melik Gazi'nin Anadolu'nun Türkler tarafından alınmasında oynadıkları rol ağızdan ağza anlatılarak bir destan haline gelmiştir. Dânişmendnâme adı verilen bu destanlar Türkiye Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus tarafından toplattırılarak yazıya döküldü.

Destanî bir roman niteliğindeki Dânişmendnâme’de, Danişmend Gazi’nin Malatya Emîri Ömer’in kızıyla evlenen Ali b. Mızrab’ın oğlu olarak dünyaya geldiği ve asıl adının Ahmed olduğu, Battal Gazi’nin torunu Sultan Turasan ile arkadaşlık ettiği, ondan gündüz savaşçılık öğrendiği, geceleri de dinî ilimler tahsil ederek âlimlik mertebesine ulaştığı ve bundan dolayı da kendisine “Dânişmend” denildiği ifade edilmektedir.[3]

Kaynakça

Resmî unvanlar
Önce gelen:
Önce gelen yoktur.
Danişmendli Beyi
1074 – 1084
Sonra gelen:
Gümüştekin Gazi
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.