Cmerki Manastırı

Eski yazılı kaynaklar arasında sadece Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı el yazmasında adından söz edilen Cmerki Manastırı, bu esere göre, Meryem Ana’ya adanmıştır ve manastırın 830-840’larda kurulmuş olduğu tahmin edilmektedir. Cmerki Manstırı erken ve geç Orta Çağ'da faaliyetlerini sürdürmüştür. Ancak 1080'deki Kveli Kalesi Savaşı’ndan sonra Tao-Klarceti bölgesini ele geçiren Büyük Selçuklular tarafından hem Cmerki Manastırı hem de bölgedeki diğer dinsel yapılar yağmalanmış ve yakılmıştır. Bu tarihten sonra Cmerki Manastırı’ndaki dinsel faaliyetlerin bir daha yenilenmediği sanılmaktadır.[1]

Cmerki Manastırı’nın bir ana kilisesi, bir küçük kilisesi olduğu bilinmektedir. Günümüze yıkıntıları ulaşmış olan bir başka yapının ise yemekhane olduğu tahmin edilmektedir. Meryem Ana’ya adanmış olan Cmerki Kilisesi’nin üç nefli bir bazilika ya da kapalı haç planlı, kubbeli bir yapı olduğu tahmin edilmektedir. Küçük dikdörtgen planlı bir yapı olan kilise (12x6.90 m), kaba yontulmuş ve moloz taşlarla örülmüş olan istinat duvarları üzerinde yükseliyordu. Kilisenin batı duvarı tamamen yıkılmışken, diğer cephe duvarları büyük ölçüde sağlam kalmıştır. Tahribat yüzünden kilisenin kapı ve pencere açıklıklarının belirlenememektedir. Bundan dolayı kilisenin mimari tarzını tam olarak tespit etmek mümkün değildir. Kilisenin kuzey duvarında kapı açıklığı yoktur ve güney duvarı da uçuruma baktığı için giriş kapısının batıdan olduğu anlaşılmaktadır. Mevcut duvarlarda tonoz başlangıçlarının varlığı kilisenin tonoz örtüye sahip olduğunu göstermektedir.[2][3] Manastırın küçük kilisesi ya da şapeli de yıkılmış, geriye yıkıntıları kalmıştır.