Clitocybe
Clitocybe Tricholomataceae familyasında sınıflandırılan ve beyaz, kirli beyaz, ten rengi, krem rengi, pembe ya da açık sarı renkli sporları olan, lamelleri sap boyunca uzanan ve soluk beyazdan kahverengi ya da leylak rengine kadar çeşitli renklerde olan bir mantar cinsidir. Asıl olarak saprotrof olan bu mantarlar orman tabanındaki atık maddeleri ayrıştırır. Çok yaygın olan bu cinste 300 kadar tür olduğu tahmin edilmektedir.[2]
| Clitocybe | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Clitocybe nebularis | ||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||
| ||||||||||||
(Batsch) P.Kumm. (1871) | ||||||||||||
| Sinonimler | ||||||||||||
| ||||||||||||
Clitocybe "yatık kafa" anlamına gelir.
Bu cinsin bazı üyeleri yenebilir ken birçoğu zehirlidir ve diğer zehirlerin yanı sıra muskarin toksinini içerirler. Clitocybe türlerini ayırt edebilmek genellikle uzman olmayanlar için zordur ve mikroskop altında analiz gerektirir. Dolayısıyla çok bilinen ve kolay ayırt edilebilen birkaç türü dışında Clitocybe cinsinde yar alan mantarlar nadiren tüketilmek için toplanır.
Taksonomi
Clitocybe ilk olarak Elias Fries tarafından 1821 yılında Agaricus cinsi içinde bir oymak olarak önerilmiştir. Friedrich Staude 1857 yılında cins statüsüne yükseltmiştir.
Son zamanlarda yapılan moleküler araştırmalar cinsin polifiletik olduğunu ve çoğu üyesinin uzaktan akraba olduğunu göstermiştir. C. nebularis tip tür olduğu için[3] bu türe en uzak akrabalar gelecek araştırmalar sonunda yeniden sınıflandırılabilir.
Fransız mikolog Harri Harraja 2003 tarihli makalesinde C. geotropa ile birlikte on iki Clitocybe türünün spor özelikleri nedeniyle yeni bir cins Infundibulicybe altında sınıflandırılmasını önermiştir. Ayrıca C. clavipes türünü de Ampulloclitocybe cinsinde sınıflandırmıştır.[4] Daha önceden Clitocybe cinsinde bulunan bazı türler de artık Atractosporocybe, Leucocybe ve Rhizocybe cinslerinde sınıflandırılmaktadır.[5]
Zehirlilik
Japonya'dan Clitocybe acromelalga türü[6] ile Fransa'dan Clitocybe amoenolens türünün [7] tüketilmesi sonucu 8 gün ile 5 ay arasında süregelen mantar tüketilmesi kaynaklı eritromelalji vakaları ile karşılaşılmıştır.[8]
Birçok küçük Clitocybe türünde muskarin toksini bulunur. Küçük beyaz Clitocybe türleri tehlikeli miktarda muskarin bulundururken yakın akraba Clitocybe dealbata ve Clitocybe rivolusa türlerinde muskarin ölümcül miktarlarda bulunur ve bu iki türün yenmesi sonucu oluşan ölüm vakaları kaydedilmiştir.
Seçilmiş türleri
- Clitocybe acromelalga[9] – (Japonya)
- Clitocybe agrestis[10]
- Clitocybe alexandri
- Clitocybe amarescens
- Clitocybe amoenolens – (Fransa)
- Clitocybe brumalis
- Clitocybe candicans
- Clitocybe candida
- Clitocybe cerussata
- Clitocybe cistophila – Avrupa
- Clitocybe clavipes – yenebilir ancak alkol ile birlikte tüketildiğinde zehirlidir
- Clitocybe dealbata – Avrupa, zehirli
- Clitocybe ditopus
- Clitocybe dilata
- Clitocybe eccentrica
- Clitocybe entoloma
- Clitocybe eucalyptorum
- Clitocybe fennica
- Clitocybe fragrans
- Clitocybe geotropa
- Clitocybe glacialis
- Clitocybe globispora
- Clitocybe glutiniceps
- Clitocybe lohjaensis
- Clitocybe marginella
- Clitocybe maxima
- Clitocybe menthiodora
- Clitocybe nebularis
- Clitocybe nuda
- Clitocybe odora
- Clitocybe paraditopa – Avustralya
- Clitocybe parasitica
- Clitocybe rivulosa – (Avrupa, Kuzey Amerika)
- Clitocybe ruderalis
- Clitocybe sclerotoidea
- Clitocybe strigosa
- Clitocybe subcordispora
- Clitocybe truncicola
- Clitocybe vibecina
Biyolüminesant Omphalotus olearius önceden bu cins içinde Clitocybe illudens olarak sınıflandırılmıştır.
Farmakoloji
Clitocybe gibba türünden çıkarılan ekstrat thrombin üzerinde inhibe edici eykide bulunur.[11]
Ayrıca bakınız
Notlar
- Staude F. (1857). Die Schwämme Mitteldeutschlands, in besondere des Herzogthums (Almanca). ss. 1-150.
- Kirk PM, Cannon PF, Minter DW, Stalpers JA (2008). Dictionary of the Fungi (10th bas.). Wallingford, UK: CABI. s. 152. ISBN 978-0-85199-826-8.
- Redhead, S.A. (2002a). "Phylogeny of agarics: partial systematics solutions for core omphalinoid genera in the Agaricales (euagarics)". Mycotaxon. Cilt 83. ss. 19-57. 20 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Harmaja, Harri (2003). "Notes on Clitocybe s. lato (Agaricales)" (PDF). Annales Botanici Fennici. Cilt 40. ss. 213-18.
- Alvarado P, Moreno G, Vizzini A, Consiglio G, Manjón JL, Setti L (2015). "Atractosporocybe, Leucocybe and Rhizocybe, three new clitocyboid genera in the Tricholomatoid clade (Agaricales) with notes on Clitocybe and Lepista". Mycologia. 107 (1). ss. 123-36. doi:10.3852/13-369. PMID 25344261. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.
- Ichimura, J (1918). "A new poisonous mushroom". Bot Gaz (Tokyo). Cilt 65. s. 10911.
- Saviuc PF, Danel VC, Moreau PA, Guez DR, Claustre AM, Carpentier PH, Mallaret MP, Ducluzeau R (2001). "Erythromelalgia and mushroom poisoning". J. Toxicol Clin Toxicol. 39 (4). ss. 403-07. doi:10.1081/CLT-100105162.
- Diaz, James H. (2005). "Syndromic diagnosis and management of confirmed mushroom poisonings". Critical Care Medicine. 33 (2). ss. 427-36. doi:10.1097/01.CCM.0000153531.69448.49. PMID 15699849.
- Tsutsumi Ichimura (1918). "A new poisonous mushroom". Bot. Gazette. 65 (1). Tokyo (JP). ss. 109-111.
- Harmaja (1969). "Clitocybe agrestis". Karstenia. Cilt 10. s. 91.
- Doljak, B.; Stegnar, M.; Urleb, U.; Kreft, S.; Umek, A.; Ciglarič, M.; Štrukelj, B.; Popovič, T. (2001). "Screening for selective thrombin inhibitors in mushrooms". Blood Coagulation and Fibrinolysis. 12 (2). ss. 123-8. doi:10.1097/00001721-200103000-00006. PMID 11302474.