Alihan Bökeyhan

Alihan Nurmuhammedoğlu Bökeyhan (Kazak Türkçesi: Әлихан Нұрмұхамедұлы Бөкейхан; d. 05 Mart 1866, Karkaralı; , Semey oblastı, Dala ilçesi -27.09.1937, Moskova) — Kazak siyasetçi, 19. yüzyıl sonu ile 20. yüzyıl başında Kazak Türkleri aydınlarının, milliyetçi önderi. Ulusal bağımsızlık ve Alaş Hareketinin üyesi. Alaşorda Otonomiyalı Hükümetinin başkanı, Alaşorda Özerk Cumhuriyetinin önderi. Siyasetçi, bilim insanı.

Alihan Bökeyhan
Alaşorda Özerk Devletinin başkanı
Görev süresi
13 Aralık 1917 - 5 Mart 1920
Kişisel bilgiler
Doğum 5 Mart 1866 (1866-03-05)
Karkaralı üyezi, Semey oblastı, Dala ilçesi
Ölüm 27.09.1937
Moskova, Rusya SSCB
Milliyeti Türk
Partisi Alaş
Bitirdiği okul Ombı teknik okulu
Orman Mühendisliği Enstitüsü (Sankt-Peterburg)
Mesleği Politikacı, publitsist, alim, mütercim
Dini İslam
İmzası

Hayatı

Alihan, 1866 yılında[1] Semey bölgesinde doğmuştur. İlk öğrenimden sonra Ombı Teknik Yüksek okulunu bitirmiş, sonra da Petersburg Orman Enstitüsünde öğrenimine devam etmiştir. 1904-1905 yıllarındaki Rus-Japon savaşı Orınbur (şimdiki Orenburg)’da yayınlanan Kazak gazetesi 1913 - 1918 yılları arası Kazak Türklerinin bilinçlenmesinde çok öneme sahip bir gazetedir. Gazetenin önemli yazarlarından Ahmet Baytursunov, Mircakıp Duvlatulı ve Alihan Bökeyhan bulunur[2].

1910- Bökeyhan Kırgız (Kazak) bozkırının Ruslar tarafından yerleştirilmesine karşı karşı gelmiştir [3].

1913- Ali han Bökeyhan “Kazak” gazetesinin neşrine başlar. Az bir vakitte gazete milli aydınların fikir merkezi haline gelir. Gazetelerde açık imza ve “Qır balası”, “Stepniyak”, yani "Bozkır oğlu" adları ile “Duma partiyası”, “Duma və Kazaklar”, “Avqust Bebel” ve b. makaleler yayınlatır.

1914- Haziran ayında geçirilen Umum Rusya Müslümanları Kurultayın'a iştirak eder. Rusya Devlet Dumasında Müslüman milletvekillerin teşkilatlanmasından ve faaliyetlerini güçlendirmelerinden sorumlu olur. Tomsk'ta Sibir(Sibirya)'in bağımsızlığını isteyenlerin kurultayında görev alır. Alihan Bökeyhan'ın teşebbüsü ile bu kurultayın oluşturulması, planlanan Sibir Cumhuriyetinin Kazakistan ile bütünleşmesi kararı alınır.

Alihan Bökeyhan'ın esas maksadı Sibirya ve Orta Asya'yı da kapsayan Türk milli hükûmeti kurmaktı.

Gürcü kökenli Stalin'in emriyle Kazak milliyetçilerine karşı sert tedbirler başlar. 1920-1937- yılları arasında Alihan Bökeyhan üç defa hapsedilir.

Alihan Bökeyhan, 27 Eylül 1937 tarihinde Sovyet Rusya yönetiminin emriyle kurşuna dizilir.

Edebiyat
  • Аккуыулы С. А. Букейханов и русское масонство // Простор. −1994. -№ 3.
  • Сеитов Э. А. Н. Букейханов как историк и общественно-политический деятель: Канд. диссертация. — Алматы, 1996.
  • Мамраева А. К. Общественно-политическое развитие Казахстана начала XX века и А. Букейханов. — Алматы, 1998.
  • Мамраева А. К. Общественно-политическая деятельность и политико-правовые взгляды А. Букейханова. Караганда. Болашак-Баспа. 1998.
  • Государственная дума Российской империи, 1906—1917 : Энциклопедия. Москва : Российская политическая энциклопедия, 2008. С. 70. ISBN 978-5-8243-1031-3.

Onun hakkında filmler
  • 1994 — Alaş hakkında film. Alaşorda rejisörü: Kalila Namatulı Omarov
  • 2009 — Alaşorda (film). Rejisörü: Kalila Namatulı Omarov

Suretlik
  • Ahmet Baytursın, Alihan Bökeyhan ve Miryakıp Dulat. 1913 yılında Orenburg'da
  • 1918 yılında Semey'de Alaş aydınlarıyla birlikte A.Bökeyhan.

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
  2. "Arşivlenmiş kopya". 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
  3. "Как Букейхан остановил строительство железной дороги". 27 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2015.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.