Abdurehim Heyit

Heyit, özellikle dutar çalgısıyla yaptığı performanslarıyla bilinir. Pekin'de müzik okudu ve Çin çapında ulusal sanatçı gruplarıyla birlikte oynamıştır. Mart 2017'de tutuklanıp hapse alındı; raporlara göre, sekiz yıl hapis cezasına çaptırıldı, üstelik bunun nedeni, "Atalar" isimli bir şarkı çalması. Bu şarkı, eski bir Uygur şiirine dayanır ve "savaş şehitleri" hakkında bir referans barındırarak genç neslin kendi ataların fedakarlıklarına saygı göstermeleri gerektiği yönünde bir çağrı olarak yorumlanabilir.[1]

Türkiye medyası, Heyit'in sözde işkenceye uğramasının sonucu olarak 9 Şubat 2019 tarihinde Urumçi'de gözaltında öldüğünü bildirmişti. Raporlar, Heyit'in sekiz yıllık cezayla bir ceza kampında tutulduğundu bildirdi. Ölümü resmen doğrulanmamıştı, ancak bu raporlar, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy'un Çin Hükümeti'ne yönelik, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Uygur Türklerine yapılan muamelelere karşı çıkan eleştirel bir açıklama paylaşmasına yol verdi. Bu muameleleri "insanlık adına büyük bir utanç kaynağı" olarak nitelendirdi ve "Çin makamlarının Uygur Türklerine yönelik sistematik asimilasyon politikası insanlık adına büyük bir utanç kaynağıdır" diye yorumda bulundu.[1][2][3]

10 Şubat 2019 tarihinde Çin devlet medyası, Heyit'in sözde aynı günde kaydedilen videosunu yayınladı; bu videoda Heyit, "şu an sağlığım iyi" ve "ulusal yasaları ihlal ettiğim iddiasıyla soruşturma sürecindeyim" diye yorumlar yaptı.[4] ABD merkezli insan hakları örgütü "Uyghur Human Rights Project", videonun gerçekliği hakkında kuşkusunu dile getirdi.[5] Cornell Üniversitesi öğretim üyesi Magnus Fiskesjö, Heyit'in videoda söylediklerinin önceden yazılmış olduğunu ve nesnelerin tehdit edildiği veya işkence gördüğü itiraflara benzer işaretler gösterdiğini belirtti.[6]

25 Temmuz 2019 tarihinde Türkiye Vatan Partisi'ne bağlı Aydınlık gazetesi, Urumçi'ye gidip Heyit'le kendi evinde görüşme yaptı. Haber, Türkiye Hükümeti'ne ve Meral Akşener gibi Çin Hükümeti'ni Uygur Sorunu konusunda eleştirmiş diğer Türk siyasetçilere yönelik oldukça eleştirel bir dil kullanır, bunları "Çin karşıtı propaganda" yapmakla ve "bölücülüğü" teşvik etmekle suçlar. Haberdeki fotoğraflar, Abdurehim Heyit'in duvara asılı Şi Cinping'li bir propaganda karesi altında poz verdiğini ve Şi Cinping'in yazdığı Çin'in Yönetimi kitabının bir kopyasını ellerinde tuttuğunu gösterir. Görüşme, Çinli yetkililerin izniyle yer aldı, ayrıca görüşme boyunca Heyit Çince konuşarak hem Çinli tercümanların vasıtasıyla hem de diğer Çinli gözeticilerin huzurunda gazetecinin sorularını cevapladı.[7]