Şuşanik’in Şehadeti

Şuşanik'in Şehadeti Gürcü edebiyatının günümüze ulaşmış en eski metnidir. 5. yüzyılın son çeyreğinde yazıldığı kabul edilir. Günümüze ulaşan en eski el yazması 10. yüzyıla aittir ve bu el yazması, tarihsel Tao bölgesinde, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Artvin ilinin Yusufeli ilçesine bağlı Altıparmak köyündeki Parhali Manastırı'nda kaleme alınmıştır. Bu metnin 10. yüzyıla tarihlenen Ermenice bir çevirisi de vardır. Bu hagiografik romanda anlatılan olayların yazarı, Azize Şuşanik’le aynı dönemde yaşamış ve olayların içinde yer almış biri olan İakob Tsurtaveli'dir. İakob Tsurtaveli’in Şuşanik’in Şehadeti adlı eserini Gürcü yazar ve şair Tamaz Çiladze, on beş yüz yıl önce yazılmış bir “roman” olarak niteler.[1]

Daha önce Rusça, Fransızca, İngilizce, Almanca, İspanyolca, Macarca, İzlandaca gibi başka dillere çevrilmiş olan ve 2019’da Türkçe Şuşanik adıyla yayımlana Şuşanik’in Şehadeti, Azize Şuşanik’in öldüğü tarihten (475) hemen sonra tamamlanmış olmalıdır. “Ve şimdi size azize ve sevgili Şuşanik’in şehadete ermesini hakikate uygun biçimde anlatacağım” diye başlayan metnin içeriğine bakarak, İakob Tsurtaveli'nin bu kitapçığı azize hayattayken yazmaya başlamış, onun ölümünden hemen sonra bitirmiş olduğunu anlaşılmaktadır. Bu küçük romanın günümüze ulaşan en eski el yazması 10. yüzyıldan kalmıştır. Aynı döneme ait Ermenice metin Gürcüce metin üzerinden kaleme alınmış ya da çevrilmiştir. Bununla birlikte Gürcüce ve Ermenice metinler birbirinden farklı olması nedeniyle her metin diğerinden bağımsız olarak yazılmış da olabilir. Şuşanik’in rahibi İakob, Kartli (Gürcü) kilisesinin rahibiydi ve Şuşanik bu kilise tarafından azize ilan edilmiştir. Öte yandan, Ermeni soyundan gelen Şuşanik, Ermeni kilisesi tarafından da azize olarak kabul edilir.[2][3]

Şuşanik, Gürcü kralı Vahtang Gorgasali’nin (yaklaşık 439 – 502) hüküm sürdüğü dönemde, Gürcistan’ın Aşağı Kartli bölgesini yöneten Prens Varsken’in İran şahı I. Firuz’a bağlılığını bildirmesi ve Hristiyanlıktan çıkıp Zerdüşt dinine girmesinin ardından eşi Kraliçe Şuşanik’e yaptığı eziyeti anlatır. Kraliçe Şuşanik, kocası Varsken’in baskısına boyun eğmeyip Hristiyan kalmaya devam eder ve saraydan ayrılıp küçük bir evde şehadete ermek için Tanrı yolunda çile çekmeye başlar. Azizenin bu yolculuğunu Şuşanik'in Şehadeti adlı küçük eserde anlatan, aynı zamanda Şuşanik’in rahibi olan İakob Tsurtaveli, sadece bir anlatıcı değil, bu küçük romanın kişilerinden de biridir.[4]