İoannis Dukas (Sezar)

X. Konstantinos tarafından kendisine Caesar unvanı verilmiştir[1] ve kardeşinin ölümünden I. Aleksios'a kadar sarayın en etkili üyelerinden biri olmuştur. Serveti Trakya ve Bitinya'da bulunan emlaklarından gelmekteydi. Tarihçi Mihail Psellos'un yakın arkadaşıydı. Genellikle kaynaklar tarafından saray üyesi olarak bildirilse de, kariyerine general olarak başlamıştır.

Kardeşine danışman ve destekçi olarak hizmet ettikten sonra, İoannis 1067 yılında kardeşinin ölümünden sonra yeğeni VII. Mihail Dukas'ın haklarının doğal koruyucusu olarak öne çıktı.[2] Sezar olarak pozisyonu ve ailesinin Senatodaki etkisi, Eudokia Makrembolitissa ile IV. Romanos Diogenes ile evliliğine karşı saray yetkililerinin muhalefetinin arkasında yer almasına neden oldu.[3] Ertesi üç yıl boyunca imparatorun en keskin düşmanı oldu, Romonos'un hükümdarlığı süresince bütün entrikalarını yaparken Bitinya'da bulunan emlaklarında emeklilik yaşamı sürdürür göründü.[1]

1071 yılında Malazgirt Meydan Muharebesi ile son bulan felakete dönüşmüş seferde oğlu Andronikos Dukas'ın katılıp imparatoru yalnız bıraktığını öğrendi.[4] Romonos'un esir düşmesi, İoannis'e, Eudokia Makrembolitissa'nın talebi ile, saraya geri dönme şansı yakaladı.[5] Mihail Psellos güçlerini birleştirdi, imparatoriçenin oğlu ile gücü paylaşmasını sağladı ve en sonunda ekim 1071'de imparatoriçeyi rahibe olup ve saray işlerinden emekli olmaya zorladı.[5] VII. Mihail adına fiilen hükûmetin başı oldu. Romonos'un esaretten kurtulup, yaşadığının ortaya çıkması ile oğulları Andronikos ve Konstantinos'u onu yakalamaları için yolladı,[6] böylece yeğeni VII. Mihail tek imparator kalmasından emin olmak istiyordu.[7] İoannis Doukas, başlangıçta Romonos'un hükümdarlıktan istifa edip manastıra kapanması konusunda hem fikirdi. Fakat Romonos'a olan nefreti o kadar büyüktü ki anlaşmayı bozup kör edilmesi emri verip, kaptığı iltihaptan ölüm yatağında yatarken ona tebrik içeren alaycı bir mesaj gönderdi.[8][9] Romonos'un ortadan kalkması ile İoannis ve Mihail Psellos, sarayda tek hakim kaldılar.[10]

Sezar, kendisinin göreve getirdiği hadım Nikeforitzes tarafından geri plana atılır.[11] 1073 yılında hadım, VII. Mihail'in güvenini kazanır ve imparator amcasına karşı döner. Sezar, Boğaziçi kıyıları yakınlarında bulunan ormanlarda avlanmaktan hoşlandığı büyük emlaklarında emekliliğe zorlanır.[1]

Bu sırada Selçukluların ilerleyişi, Bizans yönetiminin İsaakios Komnenos idaresi altındaki paralı askerler ile birleşerek eyleme geçmesine neden oldu. Roussel de Bailleul idaresi altındaki Norman paralı askerleri Bizans'a isyan ettiler, imparatorluk ordusunun yendip Küçük Asya'da bağımsız bir krallık kurmaya teşebbüs ettiler.[12][13]

Küçük Asya'daki durum çok sıkıcıydı. 1074 yılında, VII. Mihail amcasını Normanları yenmek için ordunun başına geçmeye zorladı.[14] İoannis karargâhını Dorylaeum (Günümüzde Eskişehir yakını) mevkiinde kurdu. İki ordu Konstantinopolis ile Küçük Asya'nın iç vilayetlerini bağlayan ana hattın geçtiği Zompi Irmağı üzerindeki köprü civarında karşı karşıya geldiler. Frank paralı askerlerin ve geleceğin hükümdarı General Nikiforos Botaneiates'ın yönetimindeki asyalı destek birliklerinin ihaneti ile İoannis yenildi ve oğlu Andronikos ile esir düştü.[14] Zafer kazanan paralı askerler, Boğaziçi sahillerine kadar ilerlediler. İoannis'in genç oğlu Konstantinos komutasındaki ordu, Konstantinos'un ani ölümü ile dağıldı. Roussel de Bailleul, Konstantinopolis'te imparatoru atınca ne yapacağı konusunda kararsızdı, sonunda, kendi imparatorunun baş komutanı olmaya karar verdi. Esir İoannis Dukas'ı imparator ilan edip yeğenini tahtan alaşağı etmek için ikna etmesi zor olmadı, Konstantinopolis'e doğru ilerlemeye devam ettiler.[14]

VII. Mikhail ve Nikeforitzes kendi güvenlikleri için çok endişeliydiler. Anadolu Selçuklu Devleti kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah ile karşılığında sahip oldukları vilayetlere hükmetme şartı ile ittifak anlaşması imzaladılar.[14][13] Türkler, Mihail'in yanında yer alması için bir ordu sağlamayı kabul ettiler ve ordu hızla İoannis Dukas ve Roussel de Bailleul'in kamp kurdukları Sofon Dağına hareket etti. Paralı askerler pusuya düşmesine rağmen Roussel de Bailleul kaçmayı başardı,[13] İoannis Dukas esir alındı ve isyan sona erdirildi.

Bir zaman sonra, yeğeni tarafından ödenen fidye ile İoannis Dukas serbest bırakıldı. Mihail, imparartorluk ile ilgili hırslarından vaz geçip keşiş olması şartıyla gözlerini kör ettirmedi.[1]

Keşiş olan Sezar, siyasi olaylar üzerinde etkisini sürdürdü. VII. Mihail'in hükümdarlığının sonlarında, General Nikeforos Botaneiates'ın 1078 yılında Konstantinopolis'i tehdit ettiği dönemde imparatorluk otoritesinin kaybolması ile yeğenine tahtan çekilmesini [1] ve keşiş olmasını önerdi. 1081'de Konstantinopolis'e yürüyüp General Aleksios Komnenos'a katılıp, onu Nikiforos Botaneiates'a isyan edip tahta geçmesi için ikna etti. Ayrıca General Aleksios Komnenos ile torunu İrini Dukena'nın evliliğini Aleksios'un annesi Anna Dalassini'nin muhalefetine rağmen ayarladı. Şartlardaki değişimle, manastır hayatını bıraktı ve Aleksios onun eski Sezar görevine dönmesine izin verdi. Yaklaşık 1088 yılındaki ölümüne kadar, imparatora danışmanlık yaptı.[1]

İoannis ve kardeşi X. Konstantinos, eski Dukas ailesinin erkek kanadından gelmezler. VII. Konstantinos hükümdarlığının azınlığı süresince yaşanan isyandan sonra ailenin erkekleri rol olmuştur. Anne tarafından geldiği için ailesine aslen "Doukitzes" denilir, kelime bir aşağılama içerir.[15]

İrini Pegonitissa ile olan evliliğinden iki oğlu olmuştur. Her ikisi de İoannis'ten önce ölmüştür.

1. Andronikos Dukas, İmparator I. Aleksios'un karısı İrini Dukena'nın babası.
2. Konstantinos Dukas, 1074 yılında ölmüştür.

Özel

Genel

• Norwich, John Julius (1993), Byzantium: The Apogee, Penguin, ISBN 0-14-011448-3
• Canduci, Alexander (2010), Triumph & Tragedy: The Rise and Fall of Rome's Immortal Emperors, Pier 9, ISBN 978-1741965988
• Finlay, George (1854), History of the Byzantine and Greek Empires from 1057 - 1453 (İngilizce), 2, William Blackwood & Sons, 24 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Mayıs 2018

• Polemis, Demetrios I. (1968), The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography, Londra: Athlone Press