Üretici fiyat endeksi
Üretici fiyat endeksi ya da kısaltması ÜFE, belirli bir referans döneminde ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurt içine satışa konu olan ürünlerin, üretici fiyatlarını zaman içinde karşılaştırarak fiyat değişikliklerini ölçen fiyat endeksidir. Aylık ve yıllık enflasyon rakamının belirlenmesinde kullanılır.
Tüketici-üretici fiyat endeksi farkı
TÜFE ile ÜFE arasındaki temel fark, fiyat derlenen birimlerde ortaya çıkmaktadır.
- TÜFE'de fiyatlar, üreticilerin yanı sıra toptan satış noktalarından da (sebze, meyve ve balık hâllerinden) derlenmektedir. Toptan eşya fiyatlarına Katma Değer Vergisi (KDV) gibi vergiler dahil edilmektedir.
- ÜFE'de, fiyatların özellikle üreticilerden derlenmesi esastır ve ürün fiyatları vergiler hariç, yurt içi peşin satış fiyatlarıdır.
Sektörler
ÜFE kapsamındaki sektörler
Gayrisafi millî hasıla (GSMH) içinde yer alan iktisadî faaliyet kollarında:
- Tarım,
- Avcılık,
- Ormancılık
- Balıkçılık
Sanayide:
- Madencilik ve taş ocakçılığı
- İmalat sanayii
- Elektrik, gaz ve su sektörleri
ÜFE kapsamı dışındaki sektörler
ÜFE'de kapsanan beş ana sektör dışında kalan ticaret ve hizmet faaliyetlerinde yer alan sektörler endekste kapsanmamaktadır. Bunlar, inşaat, toptan ve perakende ticaret, otel ve lokantalar, ulaştırma, depolama, haberleşme, malî aracı kuruluşların faaliyetleri, eğitim, sağlık işleri ve sosyal hizmetler gibi sektörlerdir.
Kullanım amacı
Üretici Fiyatı Endeksi,aşağıdakilerin de aralarında bulunduğu çeşitli konularda karar alıcılara yardımcı olan önemli bir göstergedir.
- Enflâsyon ve ekonomideki fiyat hareketlerinin izlenmesi
- Hükümetlerin ekonomik politikalarının belirlenmesi
- Ücretlerin ve fiyatların ayarlanması
- Üretim ve verimlilik hesapları
- Muhasebe hesapları
- Fiyat analizlerine ilişkin çalışmalar
- Yatırım kararları
Ülkelere göre
Türkiye'de kullanımı
TÜİK, 2005 yılından itibaren , üretici enflasyonunu belirlemek için ÜFE'yi kullanmaya başlamıştır. Önceden kullanılan toptan eşya fiyat endeksi (TEFE), yurt içinde üretimi yapılan maddelerin fiyatlarının, kısmen üreticiden kısmen de üretim yapmayan ve toptan satışla uğraşan aracılardan elde edilmesi ile hesaplanan; fiyatlara, tüketiciye yansıyan vergiler ile toptancı marjlarının dahil olduğu, karma bir fiyat endeksiydi. Gerek malların tüketim aşamasındaki fiyat değişimlerini ölçen TÜFE'ye karşılık üretim aşamasındaki fiyat değişimlerini ölçen daha anlamlı bir endeks oluşturmak amacıyla Üretici Fiyatları Endeksi hesaplamasına geçilmiştir.