Çi-çi

Çi-Çi ya da Çi-Çi Yabgu diye bilinen ve Türk-Hun hükümdarı. Mete'den yaklaşık 150 yıl sonra, Hun İmparatorluğunun Aral gölü ve Batı Türkistan bölgesinde kurulan Batı Hun Devleti'nin hükümdarıdır.[1][2]

Son Hun tanhusu olan kardeş Ho-Han-Yeh'in, devletin içinde bulunduğu sıkıntılı durumları öne sürerek Çin'in egemenliği altına girmek istemesi üzerine; Çi-Çi Yabgu, başka bir ulusun himayesi altına geçmeyi reddetmiş ve kardeşinin hükümdarlığını da tanımamıştır. Bu konuda "Boyun eğmeyeceğiz. Zira öteden beri Türkler kuvveti takdir ederler, tabi olmayı hakir görürler. Savaşçı süvari hayatımız sayesinde adı yabancıları titreten bir millet olduk. Biz ölsek de kahramanlığımızın şöhreti kalacak. Çocuklarımız ve torunlarımız diğer kavimlerin efendisi olacaktır." sözlerini söylediği aktarılmaktadır.[1] Bir başka aktarılan sözü ise "'Vatan atalarımızdan torunlarımıza verilmek üzere bize emanet edilmiş kutsal topraklardır. Onursuz bir yaşam uğruna terk edilemez." şeklindedir.[1]

Çi-Çi'nin bu sözleri Hunları direnişe sürmüş ve Çi‐Çi kardeşini mağlup ederek Orhon Nehri civarındaki başkenti ele geçirmiştir. Bunun üzerine ülke ikiye bölünmüştür (M.Ö. 54). Ho‐han‐yeh’nin yönetimindeki Doğu Hun Devleti Çin egemenliğine girmiştir. Çi‐çi’nin liderliğindeki Batı Hun Devlet ise Çu‐Talas havzasında etrafı surlarla çevrili yeni bir başkent kurmuş, M.Ö.36 yılına kadar bağımsızlığını muhafaza etmiştir.[3][4]