Tatianus

Tatianus, kendi teolojisinde, insan aklının Tanrı'nın varoluşunu yaratıklardan hareket ederek, a posteriori bir biçimde kanıtlayabileceğini kabul etmiş ve felsefeyle filozoflara yönelik eleştirisine karşın, teolojinin gelişimine katkı yapmıştır. Ona göre, Tanrı bir olup, varolan her şeyin ilkesidir. Duyusal yoldan bilinemeyen tinsel bir gerçeklik, saf ruh olarak Tanrı, nedeni olmayan nedendir.

İlk zamanlar Iustinus'un yerini alan Tatianus daha sonraları gnostik Valentinus'un büyüsüne kapılınca Roma'da itibarını kaybetmiştir. Daha sonraları Enkratitler (Perhizciler) ola­rak bilinen yeni bir gnostik mezhebin temellerini atmıştır. Bu mezhebe göre evlilik, et ve alkollü içkiler haram kabul edilmekteydi. Enkratitler, Komünyon'da şarap yerine su yahut süt kullanmalarıyla tanınmışlar­dı. Roma’da dinsel otoritelerin kendisine karşı artan kuşkuları karşısında Edessa’ya çekilmek zorunda kalan Tatianus, burada hemşerileri tarafından büyük bir düşünür olarak karşılanmıştır.

Grekçe kale­me aldığı Greklere Söylev bir yandan Hristiyan saflığını savunurken, bir yandan da Grek uygarlığını yerden yere vurmuş, bu uygarlığın temellerinin İsa’nın öğretileriyle uyuşmadığını savunmuştur. Yunan filozofların bilgeliklerini, İbranilerden almış olduklarını öne süren Philon ve Iustinus tarafından geliştirilmiş olan kanıtlara dayanarak, Yunanlara karşı Hristiyanlığın tüm diğer öğretilere kıyasla, eski ve üstün olduğunu dile getirmiştir. Ona göre, Yunanların bilim, felsefe ve sanatları kendilerinin bulmuş ya da kurmuş oldukları şeklindeki iddiaları temelsiz bir iddiadır. Yunanlar tüm bildiklerini başkalarından öğrenmiş olup, bilimleri, hele felsefeyi geliştirip yetkinleştirecek yerde bozmuş, yanlış kullanmışlardır Asıl ününü, başta “uyum” anlamına gelen Diatessaron adlı eseri olmak üzere Süryani dinsel yazınına yaptığı katkılara borçludur. Aynı zamanda dört İncil’den derleyerek İsa’nın hayatını kaleme alıp tutarlı ve uyumlu bir öykü oluşturan yine Tatianus'du. O tarihe kadar Süryaniler, Süryanice yazılmış Yeni Ahit metinleri nin tamamına sahip değildi. Böylece Diatessaron kiliselerde Sür­yanilerin meşru kutsal kitabı olarak kabul edildi.[2]

• Süryaniler listesi