Dalkırmaz, Şavşat

Dalkırmaz’ın eski adı Ankliya Gürcüce Anklia'dan (ანკლია) gelir. Anklia Türkçeye Ankliya olarak girmiştir. Ardanuç kazasının aynı adı taşıyan köyü ile Şavşat kazasındaki Ankliya köyü eski kayıtlarda zaman zaman birbirine karışmıştır. Bununla birlikte Anklia’nın Osmanlıca Ankliya (آنقليا) biçiminde yazıldığı anlaşılmaktadır.[1] 1968'de İçişleri Bakanlığı'nın bir yayını olan Köylerimiz adlı kitapta köyün eski adı Ankliya, yeni adı Dalkırmaz olarak geçer.[2] Ardanuç kazasındaki Ankliya köyü ise sonradan Ardanuç kentinin bir mahallesi haline gelmiştir. Günümüzde Gürcistan’da Anklia adıyla aynı kabul edilen ve Anaklia adını taşıyan bir yerleşim vardır.[3]

Tarihsel Şavşeti bölgesinin yerleşmelerinden biri olan Anklia’daki Anklia Kilisesi ile Şindobani Kilisesi kalıntıları buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[4] Erken ortaçağda Gürcü Krallığı sınırları içinde kalan ve Anklia’nın içinde yer aldığı Tao-Klarceti bölgesi 11. yüzyılda Büyük Selçuklular tarafından istila edildi. Gürcü atabegler tarafından yönetilen Samtshe-Saatabago topraklarının 16. yüzyılda Osmanlılar tarafından alınmasından sonra Anklia da Osmanlı sınırları içinde kaldı.

Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan Anklia, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Rusya İmparatorluğu’nun eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarında Anklia olarak geçen köy, Artvin sancağının (okrug) Şavşet-İmerhevi (Satlel-Rabat) kazasının (uçastok) Dabatsvril nahiyesine bağlıydı.[5] 1886'da Kambati ve Sataplia mahallerinden oluşan köyde 6'sı Gürcü ve 260'ı Türk olmak üzere, 266 kişi yaşıyordu.[6] bir Gürcü köyü olan Anklia, 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerini dolaşan Niko Marr'nin günlüklerinde Şavşat bölgesinde Gürcücenin unutulduğu köyler arasında anılır.[7] Anklia, 1910 yılında da aynı idari konuma sahipti.[8]

I. Dünya Savaşı sırasında Rusya’nın bölgeden çekilmesinin ardında Anklia, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921'de, Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında fiilen Türkiye'ye katıldı.[9] 16 Mart 1921’de imzalanan Moskova Antlaşması’yla da Anklia Türkiye’ye bırakıldı.

1925'te köy adları değiştirilirken Anklia Çiftlikköy'ün bir mahallesi haline getirildi. 1926 nüfus tahririne göre Anklia’nın da içinde yer aldığı Çiftlikköy'ün nüfusu 95 hanede yaşayan 623 kişiden oluşuyordu.[10] Anklia 1955’te Çiftlikköy'den ayrılarak Ankliya adıyla ayrı bir köy haline getirildi. Daha sonra adı Dalkırmaz olarak değiştirildi.[11]

Anklia’da köyün güney kısmında bir köy kilisesi vardı ve bu kilise günümüzde tamamen yıkılmıştır. Eskiden bağımsız bir köy, sonradan Anklia’nın bir mahallesi olan Şindobani’de de başka bir köy kilisesi vardı. Bu kiliseden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[12]

Türkçe yaygın biçimde Şindoban olarak yazılan mahalle adı büyük olasılıkla Şindisubani’den gelir (Gürcüce: შინდისუბანი). İki kelimeden (şindi: kızılcık; ubani: mahalle) oluşan Şindisubani adından tamlama eki düşmüş ve yer adı Şindubani’ye dönüşmüş olmalıdır. Şindubani de Türkçede bozulup Şindoban (Şindobani) biçimini almış olabilir. Bundan dolayı olsa gerek Şindoban mahallesinin adı Kızılcık olarak değiştirilmiştir. Şindubani Kilisesi hakkında bilgi bulunmadığı için kilise Dalkırmaz Köyü Şapeli olarak adlandırılmıştır.[13]

Şindobani’deki kilise aslında eski bir köy kilisesidir. Çünkü Şindobani eski bir köyür ve sonradan mahalleye dönüştürülmüştür. Ne var ki bu köy kilisesinden günümüze sadece yıkıntılar kalmıştır. Şindobani Kilisesi’nin 5. yüzyılda Kral Vahtang Gorgasali zamanında yapılmış olan Şindobi Kilisesi olabileceğine dair görüşler vardır.[14]

• Yerelnet