1991 Sovyetler Birliği referandumu

Sovyetler Birliği'nde 1991 Referandumu, 17 Mart 1991’de Sovyetler Birliği’nin korunması için yapılan referandum. Referandumda halka eşit ve egemen cumhuriyetlerin yenilenmiş federasyonu olarak Sovyetler Birliği’nin korunmasını uygun görüyor musunuz sorusu yöneltilmiştir.

1991 Sovyetler Birliği referandumu
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin, herhangi bir vatandaşın hak ve özgürlüklerinin tam olarak güvence altına alınacağı eşit egemen cumhuriyetlerin yenilenmiş bir federasyonu olarak muhafaza edilmesini gerekli görüyor musunuz?
Tarih 17 Mart 1991
Sonuçlar
Oylar %
Evet 113.512.812 %&0000000000000077.85000077,85
Hayır 32.303.977 %&0000000000000022.15000022,15
Geçerli oylar 145.816.789 %&0000000000000098.14000098,14
Geçersiz ve boş oylar 2.757.817 %&0000000000000001.8600001,86
Toplam oy 148.574.606 %100.00
Kayıtlı seçmen/katılım 185.647.355 %&0000000000000080.03000080,03
Cumhuriyet bazında sonuçlar
  Evet —   Hayır

Referanduma katılım SSCB genelinde % 80’di. 9 cumhuriyetten gelen % 77 orandaki evet oyu ile Sovyetler Birliği’nin korunması uygun görüldü.

Sovyetler Birliği Referandumu 1991
Evet ya da hayır Oylar Yüzde
Evet 113.512.812 %77.85
Hayır 32.303.977 %22.15
Geçerli oy 145.816.789 %98.14
Geçersiz veya boş oy 2.757.817 %1.86
Toplam oy 148.574.606 %100.00
Seçmen katılımı %80.3
Seçmen sayısı 185.647.355

Referandum Kararı

Sovyetler Birliği'nde 1986 yılında uygulamaya konulan perestroyka ve glasnost ilkeleri 1990'lı yıllara gelindiğinde ülkede ciddi bir ekonomik ve sosyal buhrana yol açmış ve kısmen serbest bırakılan cumhuriyetlerin bazılarında batılı sivil toplum örgütlerinin de etkisinde kalan yöneticiler bağımsızlık girişiminde bulunmuştu. Bu nedenle 24 Aralık 1990’da SSCB Halk Temsilcileri Kongresi’nde birliğin geleceği konusunun referandum yapılarak çözülmesi kararlaştırıldı. Kongrede halka SSCB’nin korunmasını gerekli görüyor musunuz sorusunun yöneltilmesi kararlaştırıldı. Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov referandumda kolektif toprağın özel mülkiyete devrini kabul ediyor musunuz sorusunun da yer almasını önerdi. Ancak Yüksek Sovyet başkanı Yuri Hamzatoviç Kalmıkov bu maddenin oylanmasını reddetti.

Yuri Kalmıkov’un önerisiyle

  • Yenilenmiş federasyon referandumunda her cumhuriyette ayrı ayrı oylama yapılacak.
  • Referandum tarihi Yüksek Sovyet tarafından belirlenecek .

16 Ocak 1991’de SSCB IV. Halk Temsilcileri Kongresi’nde şu karar alındı:

  • 17 Mart 1991 Pazar günü SSCB’nin eşit cumhuriyetlerin federasyonu olarak korunması üzerine referandum yapılacaktır.
  • Referandumda gizli oylama yapılacak ve pusulada şu soru yer alacaktır:

“Tüm ulusların hak ve özgürlüklerinin tam olarak güvence altına alındığı, egemen cumhuriyetlerin yenilenmiş federasyonu olarak Sovyetler Birliği’nin korunmasını kabul ediyor musunuz?

“Evet” veya “Hayır”

  • Oylama her ülkede ayrı ayrı yapılacak, ancak sonuçlar bir bütün olarak değerlendirilecek.

Referandum

Referandum 9 birlik cumhuriyeti tarafından onaylandı. Rusya SFSC, Beyaz Rusya SSC, Ukrayna SSC, Kazakistan SSC, Kırgızistan SSC, Tacikistan SSC, Türkmenistan SSC, Özbekistan SSC ve Azerbaycan SSC oylama yapmayı kabul ederek, ilçe ve bölge seçim komisyonları kurdu.

Bunların yanı sıra referanduma katılmayı reddeden bazı devletler içerisindeki özerk cumhuriyetler de oylama yapma kararı aldı. Gürcistan’a bağlı Abhazya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti de referanduma katıldı ve burada % 98,05 oy oranıyla Sovyetler Birliği’nde kalma yönünde oy kullanıldı. Moldova'da da merkezi hükûmet referandumu boykot çağrısı yapmasına rağmen cumhuriyete bağlı Transdinyester Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ve Türk kökenli Gagavuz Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti referanduma katılma kararı aldı. % 84 oranda katılımın olduğu Transdinyester'de ve % 97 oranda katılımın olduğu Gagavuz cumhuriyetinde % 98 oranında Sovyetler Birliği'nde kalma yönünde sonuçlar çıktı.

Cumhuriyetlere göre referandum sonuçları

Cumhuriyetler Evet Hayır Geçersiz
oy
Toplam
oy
Kayıtlı
seçmen
Katılım
Oy % Oy %
Rusya FSSC56,860,78373.0021,030,75327.001,809,63379,701,169105,643,36475.44
Başkurdistan ÖSSC1,908,87585.9269,00712.143,2762,221,1582,719,63781.7
Buryat ÖSSC447,43883.578,16714.610,197535,802668,23180.2
Dağıstan ÖSSC670,48882.6131,52216.29,999812,0091,008,62680.5
Kabardino-Balkar ÖSSC290,38077.977,33920.84,888372,607489,43676.1
Kalmık ÖSSC148,46287.817,83310.52,829169,124204,30182.8
Karelya ÖSSC317,85476.092,70322.07,544418,101551,64475.8
Komi ÖSSC412,84276.0119,67822.010,883543,403797,04975.44
Mari ÖSSC333,31979.677,23918.58,041418,599525,68579.6
Mordovya ÖSSC459,02180.3101,88617.810,724571,631677,70684.3
Kuzey Osetya ÖSSC331,82390.232,7868.93,249367,858428,30785.9
Tataristan ÖSSC1,708,19387.5211,51610.832,0591,951,7682,532,38377.1
Tuva ÖSSC126,59891.49,4046.82,494138,496171,73180.6
Udmurt ÖSSC622,71476.0180,28922.016,137819,1401,103,08374.3
Çeçen-İnguş ÖSSC318,05975.994,73722.66,216419,012712,13958.8
Çuvaş ÖSSC616,38782.4113,24915.118,784748,420900,91381.3
Yakut ÖSSC415,71276.7116,79821.69,483541,993688,67978.7
Azerbaycan SSC2,709,24694.12169,2255.8825,3262,903,7973,866,65975.10
Nahcivan ÖSSC31,32887.33,62010.191835,866174,36420.6
Belarus SSC5,069,31383.72986,07916.2871,5916,126,9837,354,79683.31
Kazakistan SSC8,295,51995.00436,5605.0084,4648,816,5439,999,43388.17
Kırgızistan SSC2,057,97195.9886,2464.0230,3772,174,5932,341,64692.87
Tacikistan SSC2,315,75596.8575,3003.1516,4972,407,5522,549,09694.45
Türkmenistan SSC1,766,58498.2631,2031.746,5311,804,3101,846,31097.66
Ukrayna SSC22,110,89971.488,820,08928.52583,25631,514,24437,732,17883.52
Özbekistan SSC9,196,84894.73511,3735.27108,1129,816,33310,287,93895.42
Karakalpak SSC563,91697.610,1331.83,668577,717584,20898.9
Source: Direct Democracy

Bağımsız referandum yapan cumhuriyetler

Sovyetler Birliği’nin diğer 6 cumhuriyetinde ise merkezi hükûmetler referanduma katılmayı reddetti. Ancak bu cumhuriyetlerin Sovyet meclisleri ayrı ayrı referandumlar düzenledi. Merkezi hükûmetler ise kendi ülkelerindeki halkları referandumu boykot etmeye çağırdı. Buna rağmen pek çok cumhuriyette önemli ölçüde katılım oldu. Fakat sonuçlar bağımsızlık yanlısı hükûmetler tarafından onaylanmadı.

Cumhuriyetler Evet Hayır Geçersiz
Oy
Toplam
Oy
Kayıtlı
seçmen
(not equal to
franchised voters)
Katılım
(based on
registered,
not franchised voters)
Oy % Oy %
Moldova SSC688,90598.728,9161.283,072700,893841,50783.29
Estonya SSC.211,09095.4610,0404.541,110222,240299,68174.16
Letonya SSC.415,14795.8418,0154.163,621436,783670,82865.11
Litvanya SSC.496,05099.134,3550.87970436,783582,26286.11
Ermenistan SSC.2,54172.4696627.54423,5494,92372.09
Gürcistan SSC.[1]43,95099.9890.025344,01245,69696.31
Abhazya ÖSSC164,23198.51,5660.9747166,544318,31752.3
Source: Direct Democracy

Sonuç

Referandum sonuçlarına göre 20 Ağustos 1991'de yenilenmiş birlik anlaşmasının imzalanmasına karar verildi. Yüksek Sovyet referandum sonuçlarının bir bütün olarak değerlendirileceğini açıkladığı için hükûmetleri tarafından referandumun gayri-meşru ilan edildiği cumhuriyetler de anlaşmayı imzalamak zorundaydı.

Ancak 19 Ağustos 1991'de KGB Başkanı Vladimir Kryuçkov öncülüğünde ordunun askerî müdahale girişimi, gelişmeleri farklı bir noktaya getirdi. Ordu kısa sürede geri adım atmasına rağmen bu girişim başta Rusya olmak üzere tüm Sovyet Cumhuriyetlerinde tedirginlik yarattı ve ayrılığa yönelmelerine sebep oldu. Darbe girişimi Mart 1991'de yapılan referanduma göre 20 Ağustos 1991'de yapılması planlanan yenilenmiş birlik anlaşmasının da iptal edilmesine sebep oldu. Birliği dağıtmaya hazır olan Yeltsin, darbeden hemen sonra Rus milli bayrağının RFSSC'nin yeni bayrağı olduğunu ilan etti. Eylül 1991'den itibaren cumhuriyetler birer birer ayrılıklarını ilan ettiler.

8 Aralık 1991'de Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti devlet başkanı Boris Yeltsin, Ukrayna ve Belarus liderleriyle birlikte Minsk'te Sovyetler Birliği'ni dağıtan anlaşmayı imzaladı. Yüksek Sovyet ise Mart 1991'de yapılan referandumu gerekçe göstererek 12 Aralık'ta bu anlaşmayı geçersiz kabul etti. Ancak 25 Aralık'ta Mihail Gorbaçov'un istifa etmesiyle tüm yetkiler Yeltsin'e geçti. Eylül 1992'de de eski Yüksek Sovyet üyesi ve Duma milletvekili Sergey Baburin önderliğindeki Ulusal Cephe üyeleri yine Mart 1991'deki bu referanduma dayanarak Anayasa Mahkemesi'ne Yeltsin'in imzaladığı anlaşmanın geçersiz olduğunu bildiren bir dilekçe gönderdiler. Fakat yargının da Yeltsin'in denetiminde olması dolayısıyla dilekçe dikkate alınmadı. 15 Mart 1996'da ise Rus meclisi Duma'da en fazla üyeye sahip Komünist Parti'nin çabalarıyla referandum sonucu ve Minsk anlaşmasının geçersizliği yeniden gündeme geldiyse de Yeltsin'in girişimiyle diğer partiler ittifak yaparak konunun kapanmasını sağladılar.

Kaynakça

  1. Referendum was held only in Abkhazia and South Ossetia
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.