Ölüm cezası

Ölüm cezası, bir devletin suçun karşılığı olarak bir mahkûmun hayatına son vermesidir. Ölüm cezasına çarptırılan kişinin cezasının infaz edilmesine idam denir.

Ölüm cezası
Ülkelere göre ölüm cezasının kullanımı
Halen kullanılan infaz yöntemleri
Geçmişte kullanılan infaz yöntemleri
İlgili konular

Ölüm cezası suçu cezalandırmak ve siyasi ve dinî ihtilafları bastırmak amacıyla geçmişte çoğu toplum tarafından kullanılmıştır. Tarihsel olarak, ölüm cezaları sıklıkla işkence eşliğinde infaz edilmiş ve halka açık olarak yapılmıştır.

Şu anda, 58 ülkede hâlen ölüm cezası kullanılmaktadır. 98 ülke ölüm cezasını hukuken (de jure) tamamen kaldırmış, 7'si savaş suçları ve istisnai durumlar dışında kaldırmış, 35'i ise fiilen (de facto) ölüm cezasını uygulamadan kaldırmıştır.[1] Uluslararası Af Örgütü, 140 ülkeyi hukuken ya da fiilen idam karşıtı, 58 ülkeyi idam taraftarı olarak sınıflandırmaktadır.[1] Ölüm cezası en yaygın olarak Asya'da kullanılmaktadır, infazların % 90'ı Asya kıtasında gerçekleşmektedir.[2]

Ölüm cezası tartışmalı bir konudur. Ölüm cezasını destekleyenler, kişiyi suç işlemeden caydırdığını ve cinayet gibi bazı suçlarda hak edilen cezanın verildiğini iddia etmektedirler. Ölüm cezası karşıtları, ömür boyu hapis cezası ile caydırıcılık konusunda hiçbir farkı olmadığını, insan haklarını çiğnediğini, yanlış infazlara yol açtığını, müebbet hapis cezasının yeterli olduğunu iddia etmektedirler.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 2007, 2008 ve 2010'da ölüm cezalarını uygulamama çağrısı yapan kararlar almıştır.[3] Avrupa Birliği'nde, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi'nin 2. maddesi gereği ölüm cezası kullanımı yasaktır.[4] Avrupa Birliği'ne ek olarak, Türkiye ve Rusya'nın da üyesi olduğu Avrupa Konseyi de üyelerinin ölüm cezasını kullanmasını yasaklamaktadır. Bu doğrultuda Türkiye'de ölüm cezası 1984'ten beri uygulanmamakta, 2004'ten beri hukuk sisteminde mevcut bulunmamaktadır.

Ölüm cezası, uygulandığı çoğu yerde, önceden tasarlanmış cinayet, casusluk, vatana ihanet veya askeri adalet kapsamında kullanılır. Birçok ülkede, uyuşturucu kaçakçılığı da kişiyi ölüm cezasına çarptırmaya yetecek bir suç sayılır. Çin'de, insan kaçakçılığı ve ciddi yolsuzluk davaları ölüm cezası ile sonuçlanabilir. Dünya çapındaki askeriyelerde, askeri mahkemeler korkaklık, firar, asilik ve ayaklanma gibi suçlarda ölüm cezasını uygulamıştır.

Küresel dağılım
Ülke İdam sayısı

(2018)[5]

 Çin &İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.İfade hatası: Beklenmedik / operatörü.0.0000001.000+
 İran &0000000000000253.000000253+
 Suudi Arabistan &0000000000000149.000000149
 Vietnam &0000000000000085.00000085+
 Irak &0000000000000052.00000052+
 Mısır &0000000000000043.00000043+
 ABD &0000000000000025.00000025
 Japonya &0000000000000015.00000015
 Pakistan &0000000000000014.00000014+
 Singapur &0000000000000013.00000013
 Somali &0000000000000013.00000013
 Güney Sudan &0000000000000007.0000007+
 Belarus &0000000000000004.0000004+
 Yemen &0000000000000004.0000004+
 Afganistan &0000000000000003.0000003
 Botsvana &0000000000000002.0000002
 Sudan &0000000000000002.0000002
 Tayvan &0000000000000001.0000001
 Tayland &0000000000000001.0000001
 Kuzey Kore Bilinmiyor

Gelişmiş ülkeler arasında yalnızca Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'da ölüm cezası hâlen yürürlüktedir. Avrupa ve Latin Amerika devletlerinde ölüm cezasını yürürlükten kaldırmıştır. Avrupa kıtasında sadece Beyaz Rusya ve Kazakistan'da ölüm cezası vardır. Bunlardan Kazakistan'da ölüm cezası sadece özel durumlar için yürürlüktedir, Belarus'da ise cezalar infaz edilmektedir. Avrupa ve Latin Amerika haricinde, gelişmemiş ve demokratik olmayan ülkelerde ise ölüm cezasının kullanımı yaygındır.

Ölüm cezasının küresel dağılımı (2005/06 itibarıyla).
  Bütün suçlar için kaldırılmıştır (98)
  Özel durumlar hariç bütün suçlar için kaldırılmıştır (7)
  Yürürlüktedir, ama son 10 yıl içinde kullanılmamıştır (35)
  Ölüm cezası yürürlüktedir (58)

Tartışma

Ölüm cezası karşıtlığı
Zarmeena adındaki bir kadının Taliban tarafından Kâbil'de Ghazi Stadyumu'nda halka açık şekilde infazı (16 Kasım 1999)[6]

Ölüm cezası karşıtları, idam cezasının Evrensel İnsan Hakları'nın 5. maddesini ihlal ettiğini savunur. 5. maddeye göre "Hiç kimseye işkence yapılamaz ya da zalimce, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele uygulanamaz." Karşıtlar ayrıca suçluları suç işlemekten caydırmadığını öne sürer. Örneğin, ölüm cezasını destekleyen ABD ölüm cezasına karşıt Avrupa ülkelerine göre daha yüksek bir suç oranına sahiptir. Ölüm cezası, bazı kişiler infazlarına dakikalar kala ortaya çıkan yeni deliller sebebiyle affedilmiş, beraat etmiş veya yeni dava açmalarına izin verilmiş olması bakımından eleştirilmiştir. Amerika'da ölüm cezasının 1976 yılında yeniden yürürlüğe girmesinden bu yana yaklaşık 100 kişi idamdan kurtulmuştur. DNA kanıtları idam davalarının çok azında mevcut olmasına rağmen, Amerika'da 1992 yılından bu yana, senede birden fazla kişinin beraat etmesine sebep olmuştur.[7] Birleşik Krallık'ta yakın zamanda yeniden gözden geçirilen davalar, 1950 ve 1953 yıllarında idam edilenler arasında, bir kişinin af edilmesi ve üç kişinin de beraati ile sonuçlanmıştır.

Hindistan'da idam yöntemi olarak suçluların fillerin ayakları altında ezilerek parçalanması

Şiddetle yanıt verilince, ölüm cezasının kaldırılmasını destekleyen bazı kişiler toplumun daha şiddetli bir hale geleceğine inanmakta olup, ölüm cezasının devlet tarafından uygulanan bir şiddet haline geldiğini savunurlar. Suç işlemiş insanların doğru yolu bulup toplumun yeniden bir parçası olmalarının engellenmesi, idam mahkûmlarının duygusal nedenlerle ölmek istememeleri ve bunun insan haklarını ihlal etmesi, bir yerlerde birilerinin idam edildiğini bilmenin toplum için bir vicdan azabı yaratması, vahşice idam yöntemleri insanlarda psikolojik zarara yol açması, idam mahkûmlarının kaybedecek hiçbir şeyleri olmadığı için isyan edip gardiyanlara zarar verebilmeleri ve müebbet hapis gibi bir seçenek varken idamın "insanlık dışı" olması idam karşıtı bireylerce öne sürülen ve savunulan diğer nedenlerdir.

Ünlü karşıtlar

Ölüm cezası destekçiliği
Alman Köylü Savaşı'nda köylülerin lideri Jakob Rohrbach'ın yakılışı

İdam destekçileri, ölüm cezasının ileride cinayet işlenmesine karşı caydırıcı olduğunu savunur. Bazı ölüm cezası destekçileri; esas olan suçluları veya suç işlemeye niyetleri olanları caydırmak değil, insanların vicdanındaki adaleti ve adalete olan güveni sağlamak olduğunu öne sürmektedir. Suçlu, cinayet işlediğinde kendi yaşama hakkını kaybetmiştir ve bu nedenle yaşamaya layık değildir. Suçlunun yaşamasına izin verilmediği takdirde mağdur aile, adaletin yerine geldiğine inanır.

Ünlü destekçiler

İdam yöntemleri
ABD'de kullanılan elektrikli sandalye


Galeri

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Abolitionist and retentionist countries". Amnesty International. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
  2. "University of Oslo Calls World Universities against Death Penalty - The Nordic Page - Panorama". Tnp.no. 5 Aralık 2011. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2014.
  3. "moratorium on the death penalty". United Nations. 15 Kasım 2007. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
  4. "Charter of Fundamental Rights of the European Union" (PDF). 28 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2010.
  5. Death sentences and executions 2018 (PDF). Londra: Amnesty International. 2019.
  6. "Who Was the Afghan Mom Executed by Taliban?". ABC News. 2 Ekim 2002. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2015.
  7. "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2006.

Dış bağlantılar

Ölüm cezasına karşı bağlantılar

Ölüm cezasını destekleyen bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.