Uçan Hollandalı (opera)

Uçan Hollandalı (orijinal Almanca adı: Der fliegende Holländer) liberetto ve müzik bestesi Richard Wagner tarafından hazırlanmış. üç perdelik bir operadır. Liberetto Richard Wagner tarafından, Heinrich Heine'nin 1834 tarihli eski bir efsanenin hiciv nitelikli olarak yeniden söylemesinden uyarlanmıştır. Uçan Hollandalı efsane hikâyesi kıyamet gününe kadar ilahi güçler tarafından denizlerde yelkenli gemi kullanmaya mahkûm edilmiş olan bir Hollandalı gemi kaptanı hakkındadır. Wagner'in bu operada işlediği ana tema aşk ile insanların kendilerini kurtarabilmeleri hakkındadır.

Uçan Hollandalı

Wagner'in el yazısını ihtiva eden Uçan Hollandalı sahne notlarının birinci sayfası
Özgün isim Der fliegende Holländer
Müzik Richard Wagner
Gala 2 Ocak 1843
İlk gösterim yeri Semper Oper, Dresden, Almanya
Oyuncular
  • Hollandalı: bas-bariton
  • Senta: Daland'ın kızı, soprano
  • Daland: Norveçli denizci, bas
  • Erik: Bir avcı, tenor
  • Mary: Senta'nın dadısı, kontralto
  • Daland'in dümencisi, tenor
  • Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar

Opera'nın prömiyeri 2 Ocak 1843 Semper Oper, Dresden'de yapılmış ve bu sahnelemede orkestra şefi görevini de Richard Wagner yüklenmiştir. Türkiye'de 1961'de Ankara Devlet Opera ve Balesi'nin Ankara Opera Sahnesi'nde ilk defa sahnelenmiştir.[1]

Bu eserde de sonradan Wagner'in opera stilini belirleyen ve devamlı olarak kullandığı içinde birçok laitmotif bulunan opera stilinin ilk belirtileri görülmektedir. Laitmotifler uvertür ile ortaya çıkartılmaktadır ve bunlar okyanus veya fırtana motifi, Hollandalı motifi ve Senta motifidir.

Bu eserinde Wagner daha sonradan kullanacağı blok halinde perde sistemi yani her perdenin baştan sona kadar tek bir beste olarak kurulması stilini daha kullanmamakta ve eserde belirgin aryalar ve diğer belirgin opera müzik parçaları bulunmaktadır. Fakat Wagner Uçan Hollandalı eserinde tekdüzelik sağlamak için perdeler arasında entraktların uygulanmamasını istemiştir ve birçok opera evi, yapımlarında bu direktife uymaktadır. Fakat yine de modern yapımlarda ayrı ayrı aralarında antraktlar bulunan üç perde sistemini uygulayan opera evleri bulunmaktadır.

Hazırlanışı


Roller

Martha Fuchs Senta rolunde Berlin (1936)
Rol Ses tipi Prömiyerde rol, 2 Ocak 1843
(Orkestra şefi: Richard Wagner)
Hollandalı bas-bariton Johann Michael Wächter
Senta, Daland'ın kızı soprano Wilhelmine Schröder-Devrient
Daland, Norveçli denizci bas Friedrich Traugott Reinhold
Erik, bir avcı tenor Carl Risse
Mary, Senta'nın dadısı kontralto Thérèse Wächter
Daland'ın gemisinin dümencisi tenor Wenzel Bielezizky
Norveçli denizciler, Hollandalının tayfaları, genç kadınlar

Konu özeti

Mekan: Norveç sahillerinde.

I. Perde

Norveç asıllı yelkenli gemisiyle kendi ana limanına dönme seferini yapmakta iken, Kaptan Daland fırtına dolayısıyla sığınacak korunaklı bir koyda barınmaktadır. Gemiyi dumencinin nöbetine bırakarak kendisi ve nöbette olmayan tayfalar güverteden ayrılmışlardır (Dümenci: "Uzak denizlerde fırtana ve kıyamet rüzgar ile)

Dümenci uykuya dalar. Geminin çok gerisinden diğer bir yelkenli gemi hayalet gibi ortaya çıkar. Yüksek dalgalar tarafından Daland'ın gemisine bordalanır ve borda demirleri ile iki gemi birbirlerine bağlanır. Görünmeyen tayfalar yelkenleri sararlar. Hep siyah giysiler giymiş yüzünün etrafı kalın siyah sakallı ve gayet soluk simalı yabancı kaptan karaya çıkar. Kötü şansına sızlanır. (Yabancı kaptan: "Zaman geldi ve tekrar yedi yıl geçti.") Verdiği kutsal andına uymadığı için, hayalet geminin hayalet Yabancı kaptanı, ilahi güçler tarafından lanetlenmiş ve denizlerde ebediyete kadar seyahat etmeye mahkûm edilmiştir. Bir melek kendini bu lanetlemeden nasıl kurabileceğini kendine bildirmiştir. Her yedi yıl bitmez seyahatinden sonra yüksek dalgalar kendini sahile atacaklardır; bu sırada kendini hiç aldatmayacak bir kadın bulup onunla evlenebilirse lanetlemenin uygulaması sona erecektir.

Daland yabancı kaptanı ziyaret eder. Yabancı Daland'ın Senta adında evlenmemiş genç bir kızı olduğunu öğrenmiştir; onunla evlenmeyi istediğini bildirir ve karşılık olarak Daland'ya hazine vermeyi teklif eder. Yabancı'nın altın hazine teklifi ile inandırılan Daland kızı için bu evlenme teklifini kabul eder. Birden elverişli bir güney rüzgarı çıkar ve Daland'ın tayfaları sevinçle dümenci ve koro şarkısını tekrar ederler. Bu rüzgar sayesinde her iki gemi de yelken açıp barınak limandan ayrılır.

Uçan Hollandalı. Ressam: Albert Pinkham Ryder

II. Perde

Daland'in evinde bir grup genç kız hem yün iplik eğirmekte hem de şarkı söylemektedirler. (Koro: "İplik eğir, iplik eğir, güzel kiz") Daland'in kızı Senta odanın duvarında asılı olan Uçan Hollandalı efsanesinin resmine bakmakta ve onu kurtarma hayalleri kurmaktadır. Dadısının isteklerinin aksine olarak Hollandalı'nın hikâyesini anlatan şarkıyı (Hollandalı leit motifine göre bestelenmiş bir balladı) arkadaşlarına şarkıyla anlatır. Nasıl onun ant içmesini Şeytan'in duyduğunu ve bu andına uymaması halinde onun Şeytanin emirlerine uyması gerektiğini açıklar. Senta sadakati ile hayalet Hollandalı'yı lanetten kurtarabileceğini herkese bildirir.

Senta'nin eski erkek arkadaşı olan avcı Erik gelir ve Senta'nın dediklerini duyar. Diğer kızlar ayrılırlar. Senta'yı hala seven Erik kızı uyarmaya çalışır. Daland'ın denizden çok gizemli bir yabancı ile döndüğünü ve yabancının Senta'yla birlikte ayrılıp gittiğini rüyasında gördüğünü ona hikâye eder. Genç kız bunu sevinçle dinlemiştir ve Erik umutsuzlukla oradan ayrılır.

Daland denizden yabancı ile birlikte gelir. Yabancı ve Senta birbirlerine hiç sessizce bakakalmışlardır. Kızı Daland'ın orada bulunduğundan sanki habersizdir. Daland yabancı misafiri kızının nişanlısı olarak tanıtınca bile kız babasına aldırmaz. Perdenin sonundaki Yabancı kaptan ve Senta ikili şarkısıyla; Senta ölümüne kadar yabancıya sadık kalacağına ant içer.

III. Perde

Wagner'in Uçan Hollandalı operasınden son sahne (1843)

Sonra o akşam için Daland'ın tayfaları, acayip gemideki tayfalarına birlikte eğlenmeleri için Daland'in gemisine gelmeleri için davet gönderirler; fakat bu davet beyhudedir davete hiç kimse gelmez. Kızlar davetten ayrılırlar. Yabancı'nın yelkenli gemisinde hayalet şekilde tayfaların çalıştıkları görülür. Daland'ın tayfaları da korkup ayrılırlar.

Senta gelir ve arkasından Erik onu takip eder. Erik Senta'ya eskiden kendini sevdiğini ve kendine bağlılık için yemin verdiğini ve bundan ayrılmasından kendine çok üzüntü çektirdiğini hatırlatır. Bu konuşmalara kulak olan Yabancı kaptan bu lafları duyunca çok büyük bir yesise düşer ve kendisinin artık ebediyete kadar denizlerde hayalet gemisiyle yüzüp kaybolacağını birden kabullenir. Yabancı tayfaları çağırır ve Senta'ya kendinin nasıl lanetlendiğini anlatır. Kendinin lanetli bir kişi olduğunu ve efsanevi Uçan Hollandalı'nın kendisi olduğunu ifşa eder. Böylece Daland ve Daland'ın tayfalarını şaşkınlık ve dehşet içinde bırakarak, gemisiyle yeniden ebediyen denizlere açılmak üzere rıhtımdan ayrılır.

Uçan Hollandalı kaptan gemisiyle ayrılır ayrılmaz, Senta rıhtıma yetişir. Kendinin Yabancı kaptana ölünceye kadar sadık kalacağını tekrar açıklayarak kendini denize atar. Bu Uçan Hollandalı'yı lanetlemeden kurtaran hareket olmuştur. Hayalet gemi ufuktan kaybolur. Senta ve Uçan Hollandalı'nın birlikte semaya çıktıkları görülür.[2]

Seçilmiş ses kayıtları

Yıl Roller
(Hollandali, Senta, Daland, Erik,
Dümenci, Mary)
Orkestra şefi,
Opera Evi and Orkestra
Marka
1936 Hans Hermann Nissen, Margarete Teschemacher,
Ludwig Weber, Torsten Ralf, Karl Ostertag, Magda Strack
Carl Leonhardt,
"Sächsische Staatsoper Dresden" Orkestra ve korosu
Audio CD:Preiser
Cat: PR90132
(Stüdyoda kayıt)
Fritz Busch,
Teatro Colón Orkestra ve korosu
Audio CD: Pearl
ASIN: B000000WWY
1937 Herbert Janssen, Kirsten Flagstad, Ludwig Weber,
Max Lorenz, Ben Williams, Mary Jarred
Fritz Reiner,
The Royal Opera House Orkestra ve korosu
Audio CD: Naxos Records
Kat: 8110189-90
1942 Joel Berglund, Maria Müller, Ludwig Hofmann,
Franz Völker, Erik Zimmermann, Lilo Asmus
Richard Kraus,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Preiser
Kat:
1944 Hans Hotter, Viorica Ursuleac, Georg Hann,
Karl Ostertag, Franz Klarwein, Luise Willer
Clemens Krauss,
Baverya Devlet Operası Orkestra ve korosu
Audio CD: Preiser
Cat: PR90250
1950 Hans Hotter, Astrid Varnay, Sven Nilsson,
Set Svanholm, Thomas Hayward, Hertha Glaz
Fritz Reiner,
Metropolitan Opera Orkestra ve korosu
Audio CD:Naxos Historical
Cat: 8.110189-90
1951 Hans Hotter, Helene Werth, Kurt Böhme,
Bernd Aldenhoff, Helmut Krebs, Res Fischer
Wilhelm Schüchter,
Norddeutscher Rundfunk orkestrasi
Audio CD: Walhall
Kat:WLCD0038
(Stüdyoda kayıt)
1952 Josef Metternich, Annelies Kupper, Josef Greindl,
Wolfgang Windgassen, [[Ernst Haefliger, Sieglinde Wagner|Ferenc Fricsay,
Deutsches Symphonie-Orchester Berlin
Audio CD: Preiser
Kat:PR20036
(Stüdyoda kayıt)
1955 Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber,
Rudolf Lustig, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel
Joseph Keilberth,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Testament
Kat: SBT21384
Hermann Uhde, Astrid Varnay, Ludwig Weber,
Wolfgang Windgassen, Josef Traxel, Elisabeth Schärtel
Hans Knappertsbusch,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Walhall
Kat: WLCD0161
1956 George London, Astrid Varnay, Arnold van Mill,
Josef Traxel, Jean Cox, Elisabeth Schärtel
Joseph Keilberth,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Walhall
Kat: WLCD0190
1959 George London, Leonie Rysanek, Josef Greindl,
Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer
Wolfgang Sawallisch,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Opera D'Oro
Kat: ODO 7030
1960 Dietrich Fischer-Dieskau, Marianne Schech, Gottlob Frick,
Rudolf Schock, Fritz Wunderlich, Sieglinde Wagner
Franz Konwitschny,
Berliner Staatskapelle
Berlin Devlet Korosu
Audio CD: Berlin Classics
ASIN: B0000035SE
(Stüdyoda kayıt)
1961 Franz Crass, Anja Silja, Josef Greindl,
Fritz Uhl, Georg Paskuda, Res Fischer
Wolfgang Sawallisch,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Philips
ASIN: B00000I8DB
George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi,
Karl Liebl, Richard Lewis, Rosalind Elias
Antal Doráti,
The Royal Opera House Orkestra ve korosu
Audio CD: Polygram Records
ASIN: B0000042FK
(Stüdyoda kayıt)
1963 George London, Leonie Rysanek, Giorgio Tozzi,
Sándor Kónya, George Shirley, Lily Chookasian
Karl Böhm,
Metropolitan Opera Orkestra ve korosu
Audio CD: Gala
Kat: GL100728
1966 Franz Crass, Leonie Rysanek, Karl Ridderbusch,
Claude Heater, ?, Anne Marie Bessel
Wolfgang Sawallisch,
Teatro alla Scala Orkestra ve korosu
Audio CD: Opera D'oro
ASIN: B00000AFPX
1968 Theo Adam, Anja Silja, Martti Talvela,
Ernst Kozub, Gerhard Unger, Annelies Burmeister
Otto Klemperer,
BBC Korosu ve New Philharmonia Orkestrası
Audio CD: EMI Classics
Kat: 5674082
(Stüdyoda kayıt)
1969 Franz Crass, Ingrid Bjoner, Karl Ridderbusch,
Sven Olof Eliasson, Thomas Lehrberger, Regina Fonseca
Wolfgang Sawallisch,
RAI Orchestra Sinfonica ve Coro di Roma
Audio CD: Myto records
Kat: 78936879412
(Stüdyoda kayıt)
1971 Thomas Stewart, Gwyneth Jones, Karl Ridderbusch,
Hermin Esser, Harald Ek, Sieglinde Wagner
Karl Böhm,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
Audio CD: Deutsche Grammophon
Kat: E4377102
1975Donald McIntyre, Catarina Ligendza, Bengt Rundgren,
Hermann Winkler, Harald Ek, Ruth Hesse
Wolfgang Sawallisch (Sinema filmi)
1976 Norman Bailey, Janis Martin, Martti Talvela,
René Kollo, Werner Krenn, Isola Jones
Georg Solti,
Chicago Symphony Orkestra ve korosu
Audio CD: Polygram Records
ASIN: B0000041QK
(Stüdyoda kayıt)
1981-83 José van Dam, Dunja Vejzovic, Kurt Moll,
Peter Hofmann, Thomas Moser, Kaja Borris
Herbert von Karajan,
Berlin Philharmonik Orkestrası
Vienna Devlet Opera Korosu
Audio CD: EMI Classics
ASIN: B000002S4R
(Stüdyoda kayıt)
1985 Simon Estes, Lisbeth Balslev, Matti Salminen,
Robert Schunk, Graham Clark, Anny Schlemm
Woldemar Nelsson,
Bayreuth Festspielhaus Orkestra ve korosu
DVD: Deutsche Grammophon
Kat: 0734041
1989Franz Grundheber, Hildegard Behrens, Matti Salminen,
Raimo Sirkiä, Jorma Silvasti, Anita Välkki
Leif Segerstam
Savonlinna Opera Festivali
DVD: Kultur Video
ASIN: B00023BN56
1991 Bernd Weikl, Cheryl Studer, Hans Sotin,
Plácido Domingo, Peter Seiffert, Uta Priew
Giuseppe Sinopoli,
Deutsche Oper Berlin Orkestra ve korosu
Audio CD: Deutsche Grammophon
Kat: 4377782
(Stüdyoda kayıt)
Robert Hale, Hildegard Behrens, Kurt Rydl,
Peter Josef Protschka, Uwe Heilmann, Iris Vermillion
Christoph von Dohnányi,
Vienna Devlet Operası
Vienna Philharmonik
Vienna Devlet Opera Korosu
Audio CD: Polygram Records
ASIN: B00000420S
(Stüdyoda kayıt)
Robert Hale, Julia Varady, Jaakko Ryhänen,
Peter Seiffert, Ulrich Ress, Anny Schlemm
Wolfgang Sawallisch
Baverya Devlet Opera Orkestra ve korosu
VHS: Capitol
ASIN: 6303359566
1992 Alfred Muff, Ingrid Haubold, Erich Knodt,
Peter Seiffert, Jörg Hering, Marga Schiml
Pinchas Steinberg,
Vienna ORF Symphony Orkestrasi
Budapest Radyo Korosu
Audio CD: Naxos Records
Kat:8660025-26
(Stüdyoda kayıt)
1994 James Levine,
Metropolitan Opera Orkestra ve korosu
Audio CD: Sony
ASIN: B0000029N4
(Stüdyoda kayıt)
2001 Falk Struckmann, Jane Eaglen, Robert Holl,
Peter Seiffert, Rolando Villazón, Felicity Palmer
Daniel Barenboim,
Berlin Devlet Operası, Staatskapelle Berlin
Berlin Devlet Korosu
Audio CD: Teldec
ASIN: B00006F1PF
(Stüdyoda kayıt)
2004 John Tomlinson, Nina Stemme, Eric Halfvarson,
Kim Begley, Peter Wedd, Patricia Bardon
David Parry,
Londra Philharmonik Orkestrasi]]
Geoffrey Mitchell Korosu
Audio CD: Chandos Records
ASIN: B000632PQ8
(Stüdyoda kayıt)
Terje Stensvold, Astrid Weber, Franz-Josef Selig,
Jörg Dürmüller, Kobie van Rensburg, Simone Schröder
Bruno Weil,
Capella Coloniensis Orkestra ve korosu
Audio CD: RCA
ASIN: B0006PV5SA
(Stüdyoda kayıt)
2005 Juha Uusitalo, Päivi Nisula, Matti Salminen,
Jorma Silvasti, Dan Karlström, Tiina Penttinen
Pertti Pekkanen
Turku Philharmonik Orkestra ve korosu
DVD: TFO live Records

Not: "Kat:" ses kayıtcı şirket tarafından kullanılan katalog numarası; "ASIN" amazon.com ürün referans numarası.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Dipnotlar

  1. Opera Türkiye Websitesi "R. Wagner (1813–1883) Der Fliegende Hollaender «Uçan Hollandalı»" sayfası 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. Bu konu özetinin kaynağı Melitz, Leo (1921), The Opera Goer's Complete Guide eseridir.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.