Timurlengia

Timurlengia euotica'nın cins ismi 14. asrın ünlü Türk komutanı Emir Timur'a ithafen latinize edilip verilmiş olup, tür adı da duyu organlarının yapısına işaret eden iyi kulaklı anlamında euotica'dır.[1]

ZIN PH 1146/16 olarak adlandırılan fosil numune parçası iyi korunmuş bir kafatası parçasıdır ve sadece parabasisphenoid ve paroccipital kısımları eksiktir. ZIN PH 854/16 isimli numune de parçalı kafatasının sağ kısmıydı ve bunlara ek olarak paleontologlar Averianov ve Sue tarafından tanımlanan çene parçaları da Timurlengia'nın parçaları olarak kayıt altına alınmıştır. Bu kemik kalıntıları tyrannosaurid özellikler taşıyor ve Timurlengia holotipi ile aynı katmanda bulunmuşlardır. Numunelerden elde edilen önemli bir bilgi de yanal beyin katmanına açılan derin konik işitme olukları kulak bölgesine açılırlar. İşitme alanı büyük iç kulak bölgesi ve sağlam yarım daire kanalları yapılarıyla biter.[1]

Tüm bir fosili ele geçirilmediği için doğrudan fiziksel büyüklüğü ve ağırlığı ortaya konamasa da Timurlengia'nın kafatası, akraba tür olan Xionggualong baimoensis'in kafatası fizyolojisine benzediği için fiziksel olarak ona benzer bir durumda olduğu düşünülmektedir. Özellikle foramen magnum açıklığının üstündeki supraoccipital ve occipital yapıları eşit genişliktedir. Bu iki cins arası yakınlık üzerinden giderek 170–270 kg ağırlıkta olduğu düşünülmektedir. Mevcut numunenin kafatası parçalarındaki kemik dokunun tam kaynamamış olması sonucu bu canlının kemiksel olarak olgun olmadığı anlaşılmaktadır ve tam yetişkin bir Timurlengia cinsi dinozorun biraz daha büyük olabileceği anlaşılabilir.[1]

Timurlengia ölçeği

Geç Kretase dönemine damga vuran theropod ailesi olan tyrannosauridler büyük, güçlü ve duyuları görece gelişmiş ve evrimsel olarak ilerlemiş bir durumdalardı, ancak evrimsel gelişimde kayıp bir bağ bulunuyordu. Erken tyrannosauridler ufak, hızlı ve gelişmiş duyulara sahipken nasıl oldu da geç Kretase'deki tiran kuzenlerine dönüşebildiler. Bu evrimsel hattın 20 milyon yıllık kayıp kısmı Özbekistan'ın Kızılkum çölünde bulunan bir dinozor fosiliyle doldurulabilir. Kabaca ufak bir tay kadar olan erken tyrannosauridlerin son üyesi 100 milyon yıl önceye tarihlenirken, bu zaman boşluğundan sonraki ilk tyrannosauridler 9 metrelik devlerdi. Bu son Özbekistan fosilinin önemli sorulara cevap verebileceği düşünülüyor. Brusatte başkanlığındaki paleontoloji ekibinin Kızılkum çölünde bulduğu kafatası parçalarının radyometrik yaş ölçümlerine göre 90 milyon yıl civarına tarihlenmiştir. Bu fosil boşluğuna denk gelen Timurlengia da kabaca büyük bir at boyutundaydı hala maastrichtian dönemi torunlarına göre hala oldukça ufaktı; ancak bu dinozorun fosillerinde en dikkat çekici nokta gelişkin bir iç kulak ve kohlea organıdır, hassas duyma hissine işaret eden bir yapıdır. Timurlengia, Brusatte'a göre T-rex'in beyin ve kulak yapısının minyatürü bir kafatası ve kulak yapısına sahipti. Bu açık ve güçlü sinirsel yapı evrimsel süreçte tyrannosauridlerin boyutlarını büyütmelerine yardımcı olmuş olabilir. Muhtemelen besin zincirinde onları avantajlı bir konuma taşıyıp daha fazla kalori almalarını ve rekabette öne geçmelerini sağlayarak boyutlarının diğer dinozorlara nazaran nesiller boyunca daha fazla büyümesini sağlamış olabilir.[2]