Tan Olayı

"Tan gazetesi olayı" ya da "Tan gazetesi baskını", 4 Aralık 1945 tarihinde sol eğilimli, günlük Tan gazetesinin bir grup tarafından yağmalanması olayıdır.

Olayların arka planı

SSCB, Mart 1945'te, Türk-Sovyet Dostluk ve Saldırmazlık Paktı'nı tek taraflı olarak feshedeceğini açıkladı. Moskova Antlaşması'nın II. Dünya Savaşı'ndan sonra oluşacak yeni koşullara göre yeniden düzenlenmesini istiyordu. Savaş yıllarında SSCB, Boğazlar'ın yeterince güvenli olmadığını düşünüyor ve Boğazlar'ın güvenliğinin Türk-Sovyet ortak denetiminde olmasını istiyordu. Bu arada, Sovyet basınında SSCB'nin Türkiye'nin doğusundan toprak istediği haberleri yayınlanıyordu. Bu durum, savaşın son yıllarında canlanmaya başlayan Türk-Amerikan ilişkilerinin gelişmesine de yol açtı.

Dış politikada meydana gelen bu gelişmeler karşısında, Tan gazetesi, Türkiye-Sovyet ilişkilerinin iyileştirilmesini ve geliştirilmesini savunan tek yerli basın organıydı. Bu politikasıyla Tan, diğer basın organları tarafından eleştirilmeye, özellikle de gazetenin yazarları Zekeriya Sertel ve Sabiha Sertel hakkında ağır suçlamalar yapılmaya başlandı. Bu eleştiriler ve suçlamalar, iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) hükûmetini de etkiliyordu.

Diğer yandan CHP'den istifa eden Celâl Bayar, Adnan Menderes, Tevfik Rüştü Aras ve Fuad Köprülü gibi üst düzey politikacıların Cumhuriyet Halk Partisi'nden ayrılıp yeni bir parti kurmaya yönelmeleri, Tan gazetesi ile onun yazarları Zekeriya Sertel, Sabiha Sertel'le aralarındaki sıkı ilişkiler,[1] gazetenin yazarı Tevfik Rüştü Aras'ın Türk-Sovyet ilişkilerinin yeniden canlandırılmasına ilişkin yazıları, gazeteyi iktidarın ve milliyetçilerin boy hedefi haline getirmişti.

Olayların gelişimi

CHP'den ayrılarak Demokrat Parti'yi kuracak liberallerin çıkardıkları Görüşler adlı derginin ilk sayısı 24 Kasım 1945 tarihinde yayımlandı.[2] Sabiha Sertel'in bu dergide yayımladığı "Zincirli Hürriyet" makalesini komünist içeriğe sahip olmakla itham eden Hüseyin Cahit Yalçın, 3 Aralık 1945'te Tanin'de "Kalkın Ey Ehli Vatan" başlıklı bir yazı yayımları ve Görüşler dergisini hedef gösterdi.

4 Aralık 1945 günü çok sayıda üniversite öğrencisi, Turancılar[3] ve İslamcılardan[3] oluşan grup İstanbul Üniversitesi'nden yola çıkarak Vatan gazetesine yürümek istedi, ancak Muharrem Ergin'in "Arkadaşlar, Vatan gazetesi bizim için asıl tehlike değildir, biz Tan gazetesini protesto etmek için toplandık, Tan'a doğru yürüyelim" uyarısıyla Tan'a yöneldi.[4]

Göstericiler Tan gazetesinin yönetim bölümüyle matbaası tahrip etti ve yağmaladı. Bu arada genellikle sol yayınlar satan ABC ve Berrak kitabevleri de yağmalandı. "Allah! Allah!"[3], "Komünistlere ölüm!"[3] nidâlarıyla Beyoğlu'na çıkan göstericiler, burada da sol eğilimiyle bilinen Görüşler dergisiyle Yeni Dünya ve La Turquie Kemaliste gazetelerine saldırdılar.[3] Olaylarda çok sayıda insan da yaralandı.

Kalabalıktan bir bölüm daha sonra Büyük Doğu dergisinin önüne giderek Necip Fazıl lehinde tezahüratta bulundu.[5]

Sonuçları

Olayların ardından, saldırıya uğrayan sol görüşlü gazete ve dergilerle birlikte Tan da yayın hayatına son vermek zorunda kaldı. SSCB, bu olayı hükûmetin düzenlediğini, bunun gerçekte Sovyetler'e yönelik bir saldırı olduğunu ileri sürdü ve Türkiye'ye bu konuda bir nota verdi. Sol muhalefet de gösteri ve olayların, "Millî Şef yönetimi" ve "tek parti rejimi" tarafından düzenlendiğini savundu.

Tan Olayı sırasında İstanbul'da sıkıyönetim olmasına karşın göstericilerden yargılanıp mahkûm olan olmadı. Baskına katılanlar arasında Süleyman Demirel, İlhan Selçuk, Celâdet Moralıgil, Ali İhsan Göğüş, Orhan Birgit gibi ilginç isimlerin yer aldığı bilinmektedir. Baskının sorumlularından hiç kimsenin ortaya çıkarılamamasına karşın, bu toplu linç ve yağma eylemine mâruz kalan Tan gazetesinin sâhibi Zekeriya Sertel ve eşi Sabiha Sertel ile gazete yazarlarından Nail Çakırhan hakkında daha önce yayımlanmış bazı yazılarından dolayı davalar açıldı. Serteller mahkemede "meclisin ve hükûmetin manevî şahsiyetlerine hakâret" ile ilgili anayasanın 159'uncu ve 173'üncü maddelerinden yargılandılar.[1]

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2008.
  2. Yaşlı, Fatih (2019). Antikomünizm, Ülkücü Hareket, Türkeş: Türkiye ve Soğuk Savaş (2019 bas.). İstanbul: Yordam Kitap. s. 43. ISBN 978-605-172-320-4.
  3. 10 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tan olayı
  4. Yaşlı, a.g.e. s. 48.
  5. Yaşlı, a.g.e. s. 49.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.