Pomza

Pomza volkanik kökenli slikat esaslı camsı bir özelliğe ve gözenekli bir yapıya sahip olan hafif yapı elemandır. Pomza İtalyan dilinden gelir ve değişik dillerde farklı adlandırılır. Türkçede ise süngertaşı, nasır taşı, asır taşı, topuktaşı gibi adlarla bilinmektedir. Suyu emen bir özelliği olan pomza taşı, oldukça hafiftir. Pomza volkanik bir kayaç türüdür. Volkanik bir cam yapısındadır. Yeryüzünde en yaygın olarak bulunan ve kullanılan türü asidik pomzadır. Bu tür beyaz, kirli renkte olanıdır. Oluşum esnasında ani soğuma ve gazların bünyeyi ani olarak terketmesi sonucu oldukça gözenekli bir yapı kazanmıştır. Gözenekler birbirleri ile bağlantılı değildir. Yoğunluğu 0,5-1gr/cm3 arasında değişmektedir. Pomzanın fazla gözenekliliğinden dolay ısı ve ses geçirgenliği oldukça düşüktür. Kristal suyu ihtiva etmez.

Pomza madeninin ilk olarak antik Yunan zamanında kullanıldığı tahmin ediliyor. MÖ 1. yüzyılda Vitruvio’ya ait mimari özette pomza taşından bahsedilmektedir. Vitruvio yığınları sudan hafif bu nedenle de yüzücü olarak tanımlar. Ayrıca suyu emmediğini ve hijyenik olduğunu da belirtir. Eski Romalılar zamanında pomza taşı çoğunlukla termal banyoların ve tapınakların yapımında kullanılmıştır. Bu eserlerin bazıları halen görülebilir. Bu dönemlere ait en belirgin örnekler Roma Pantheonu ve İstanbul’daki Ayasofya Kilisesi’dir. Almanya’da ise 1800'lü yıllarda Rhinenland şehrinde kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa genelinde ise pomza taşına ilgi gösterilmemiştir. ABD de ise Pomza taşının yapı malzemesi olarak kullanılması 18. yüzyılın ortalarında California’da başlamıştır. Son 30 yıl içerisinde ise teknolojinin gelişmesi ve çevre bilincinin artması pomza taşının kullanımını yaygınlaştırmıştır.

Dünya kabuğunun derinliklerinde, bazaltın kısmi erimesiyle oluşan magma cepleri bulunmaktadır. Çok yüksek basınçta bu magma normal koşullarda sıvı ya da gaz olabilecek tüm maddeleri emer. (H2O, CO2, F) Zaman içerisinde, bu magma cepleri üzerindeki basınç, yer hareketlerinin etkisiyle azalır. Yer hareketleri meydana geldiğinde, volkanik bir patlama başlar ve bu gazlar magmanın içinden püskürür. Gazların serbest kalmasıyla magmanın yapışkanlığı çok hızlı şekilde artar ve katılaştırma ısısı yükselir. Böylece magma köpürür, parçalara ayrılır ve pomza taşı diye bildigimiz maddeyi oluşturur. Bu madde kraterden havaya çok büyük bir gaz patlamasıyla atılır ve çevreye dağılır. Ana Britannica Ansiklopedisinin Pomza için açıklaması şöyledir. ‘’Aşındırıcı olarak temizlikte ve cilalama da kullanılan, çok gözenekli, donmuş volkanik cam. Aynı zamanda yapı malzemesi olarakta kullanılmaktadır.‘’ Pomza, çok ani soğumasından dolayı kristalize olmaya zaman bulamamış kaya tütüdür. Katılaştığında içinde çözülen buhar aniden salınır ve püskürerek gözenekli yapıyı oluşturur. Bu şartlar oluştuğunda her tür lav, pomza haline gelebilir.

Pomza belirli koşullar altında volkanların patlamasıyla meydana gelir, bu nedenle volkanik olarak aktif olan her bölgede bulunur. 2011 yılında İtalya ve Türkiye sırasıyla 4 ve 3 milyon ton pomza madeni üretimine öncülük etmiştir. Bir milyonu aşan diğer üreticiler: Yunanistan, İran, Şili ve Suriye. Pomza üretimi 2011 yılında 17 milyon ton olarak tahmin edilmiştir. Pomza madeninin Türkiye’de üretimine ilk olarak 1988 yılında başlamıştır. Pomza taşı, Türkiye’de çoğunlukla Kayseri, Bitlis, Nevşehir, Van, Kars, Ağrı, Ankara ve Sivas dolaylarında bulunuyor.

Afganistan, Endonezya, Japonya, Suriye, İran ve Doğu Rusya dahil olmak üzere Asya ülkelerinde büyük pomza rezervleri bulunur. Rusyanın doğusunda yer alan Kamçatka yarımadasında önemli miktarda pomza bulunmaktadır. Krakatoa yanardağında 1883’teki patlama sonucu çok fazla pomza taşı meydana gelmiştir.

İtalya, Türkiye, Yunanistan, İzlanda ve Almanya Avrupa’nın en büyük pomza üreticisidir. İtalya’nın Aeolian adalarında pomza taşının büyük kısımı bulunur.

Pomza Kuzey Amerika’nın Karayıp Adalarında, ABD’de Nevada, Oregon, İdaho, Arizona, California ve New Mexico bölğelerinde bulunur. 2011 yılında ABD’de pomza üretimi 380 bin ton olarak tahmin edildi.

Şili, dünyanın önde gelen pomza üreticilerinden biridir. 2011’deki Arjantin ve Şilide yer alan Puyehue-Cordon Caulle, Andres yanardağında patlama sonucu yüzeyleri ve gölleri kül ve pomza taşıyla kaplayarak bölgede hasara yol açmıştır.

Afrika’nın Kenya, Etiyopya ve Tanzanya bölğelerinde pomza yatakları bulunur.

Havre Seamount yanardağı Temmuz 2012’de patlama sonucu pomza taşları meydana gelmiştir. Bu pomza taşları Yeni Zelanda’nın kuzey-batı kıyısında ve Polinezya adalarında birikmiştir.

Pomza, başta Almanya, İtalya, İsveç, ABD, Japonya gibi ülkeler olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinde, daha çok ses ve ısı izolasyonu sağlamak amacıyla kullanılır.

Pomza 2000 yılı aşkın süredir tıbbı endüstride kullanılmaktadır. Eski Çin tıbbı, öğütülmüş pomza taşını kullanmıştır. Batı tıbbı, 18. yüzyılından başlayarak, pomza tozunu diğer maddeler ile karıştırarak deri tedavisinde kullanmışlar. Yaklaşık 1680’de bir İngiliz doğa bilimcisi pomza tozunu kullanandığını belirtmiştir.

Pomza, binlerce yıldır kişisel bakımda bir malzeme olarak kullanılmaktadır. Cilt temizliğinde de kullanılır. Antik Roma’da dişleri beyazlatmak için toz halinde pomza kullanılmıştır. Antik Çin’de tırnak bakımı için kullanılmış. Günümüzde pomza taşları pedikür işlemi sırasında güzellik salonlarında, ayğın altındaki kuru cildi çıkarmakta sıkça kullanılır. İnce öğütülmüş pomza taşı bazı diş macunlarında dişin beyaz görünüm kazanması için kullanılır. Bahçelik bitkilerin kökleri, karbondioksit ve oksijenin yüzeye sürekli taşınmasını gerektirir. Pomza, gözenekli özellikleri nedeniyle toprak kalitesini artırır, su ve gazlar gözeneklerden kolayca taşınabilir ve besinler deliliklerde saklanabilir. Pomza Kaya parçaları inorganiktir, bu nedenle ayrışma meydana gelmez. Bu inorganik kayaların bir başka avantajı, mantarları ve böcekleri çekmemesi ve barındırmamasıdır. Bahçecilikte drenaj çok önemlidir, pomza toprak işleminde önemlidir. Pomza kullanımı aynı zamanda kaktüsler ve sulu meyveler gibi bitkilerin yetiştirilmesi için ideal koşullar yaratır, çünkü kumlu topraklarda su tutulmasını arttırır, gazların ve suyun daha fazla taşınmasını sağlamak için killi toprakların yoğunluğunu azaltır. 2011 yılında, ABD’de pomzanın %16’sı bahçecilik amaçlı kullanılmıştır.

Pomza beton yapımında yaygın olarak kullanılır. Pozzolan adlı pomzanın ince taneli bir versiyonu çimento ile karıştırılarak kullanılır. Pürüzsüz bir beton oluşturmak için kireç ile karıştırılır. Bu beton fomu Roma zamanlarına kadar kullanılmıştır. Pomza, betonda çimentolu bir malzeme olabilir. Araştırmacılar %50’ye kadar pomza tozu ile yapılan betonun dayanıklığı önemli ölçüde artırabileceğini, ancak sera gazı emisyonlarını ve fosil yakıt tüketimini azaltabileceğini göstermiştir.

https://en.wikipedia.org/wiki/Pumice

https://on5yirmi5.com/yasam/cevre/pomza-nedir-pomza-madeni-nedir/

https://studylibtr.com/doc/715794/pomza-nedir---pomza---pomza-tozu---pomza-taşı