Politik tiyatro

Politik tiyatro, Alman yönetmen Erwin Piscator'un göstermeci nitelikteki kendi anlayışını içeren Epik Tiyatro'nun siyasallaşmış halidir. Gösteri ve oyunlar, toplumu sahneye taşıyarak, sürekli olarak, siyasal iletişimin baş olgusunu oluşturmuş, kendine özgü baş rolü oynamıştır.[1][2]

Siyasal gelişimleri konu edinerek insanların daha iyi yaşamalarını savunan, seyircinin duygusundan çok aklına yönelen tiyatro anlayışı olan politik tiyatro akımı, sinema filmi, diya, hareketli sahne zemini, yürüyen şerit gibi biçimsel özellikleri bünyesinde barındırır. Piscator, 1920 yılında oluşturduğu Proleter tiyatro ile politik tiyatroyu başlatmış oldu. Kavram üretenlerinin ve aktörlerin sanatsal gücü, çoğu kez, köklü bir oyunun sanatsal güvenirliliği ve bir sunumun anlamı ile gösteri ve oyunlar bir kimliği, bir aidiyeti ve toplumsal bağı yaratmıştır. Tiyatro ilk ortaya çıktığı dönemden başlayarak, siyasetin çeşitli zamanlarda bir sunum aracı olmuştur. Daha sonraki dönemlerde ise, çok daha farklı bir siyasal tiyatro örneği ortaya çıkmıştır. Racine ve Shakespeare'in tasarlayıp, biçimlendirdiği bu anlayış, Antik Yunan tiyatrosundaki siyasi konularla farklılıklar göstermiştir.[3]

Toplumsal gerçekçiliğin 19. yüzyılda belirginleşen tiyatro akımları içinde Bertolt Brecht, politik tiyatroyu, Epik Tiyatro adlı eserinde şöyle belirtir: "Günümüzde politik bir karakter kazandığını gördüğümüz tiyatro eskiden de politik nitelikten yoksun değildi... Bir Ibsen bir Antoine bir Brohm bir Hauptman tiyatrosu düpedüz politik kurumlardır." Bu sözleriyle hiçbir tiyatro akımının kişisel olmadığını vurgulayan Brecht, Vsevold Meyerhold'un izinde yürüyen Piscator'u desteklemiştir. Siyasal tiyatronun en dikkat çeken yanı, siyasal aracılığın iki göz kamaştırıcı çağdaş anlatım özelliğine sahip olmasıdır: Bunlardan biri, bir topluluk önünde anlatım bulan, basit ve ortak bir olayla, ona kimlik ve varoluş bilinci aşılayan siyasal söylemdir. Diğeri de, rolleri ile bu söylemi dile getiren, bir anlamda, herkesin kabul edip paylaştığı kendi kişiliği ve kimliğini bütünleştiren oyunculardır.[4]

Politik tiyatro, tarihi boyunca ağırlıklı olarak Marksist kuramın sahiplenmesi altında gelişmiş, zaman zaman durağan dönemler geçirmiş, zaman zaman da diğer tiyatro akımlarının içinde sivrilerek günümüze gelmiştir.