Petra, Lazika
Petra (Modern Yunanca: Πέτρα) Karadeniz'in doğu kıyısında yer alan, günümüzde Batı Gürcistan olarak bilinen Lazika'daki müstahkem bir şehirdi. Petra, aynı zamanda Lazika'nın piskoposluk merkeziydi. Petra 6. yüzyılda, Bizans imparatoru I. Justinianus'nun döneminde, Bizans İmparatorluğu'nun Kafkasya'daki önemli bir şehri olmuştur. Stratejik konumundan dolayı, 541 ve 562 yılları arasında Bizans ve Sasani İmparatorluğu'nu karşı karşıya getirmiş Lazika Savaşı burada yaşanmıştır. Petra'yla ilgili genel görüş, Geç Antik Çağ'da harap olduğu Güney Gürcistan'daki Acara bölgesindeki Tsihisdziri'de bulunduğudur.
|
| |
 | |
| Diğer adı | Petra Pia Justiniana |
|---|---|
| Konum | Lazika (Kobuleti Belediyesi, Acara, Gürcistan |
| Bölge | Güney Kafkasya |
| Koordinatlar | 41°46′06″K 41°45′12″D |
| Tür | Müstahkem yerleşim |
| Parçası | Bizans İmparatorluğu |
| Tarihçe | |
| Devir(ler) | Geç Antik Çağ |
| Olay(lar) | Lazika Savaşı |
Tarihi
Kuruluşu
Petra'dan, ilk defa Bizans imparatoru I. Justinianus'un 535'te yazdığı Novellae Constitutiones adlı eserde bahsedilmiştir. Petra, Lazika Krallığındaki Roma otoritesini güçlendirmek amacıyla inşa edilmiş ve imparatoru onurlandırmak için "Petra Pia Justiniana" olarak adlandırılmıştır.[1][2] Şehir, modern tarihçi Prokopius'a göre, Romalı memur İoannis Tzibus'un çabalarıyla kurulmuştur. Kalenin yapımından sonra, Lazika'ya yapılan ithalat sıkı bir şekilde kontrol edilmiştir. Ayrıca, lüks mallara ve aşırı ihtiyaç duyulan tuza olan yerel erişim kontrol altına alınmıştır.[3][4] Petra kelimesi, Yunancada "kaya" anlamına gelmektedir. Şehre bu ismin verilmesinin sebebi, kurulduğu bölgenin kayalık ve yağışlı bir kıyı kenti olmasındandır. Şehrin, deniz ve uçurumlar arasında konumlanması, iki kuleli bir savunma duvarı tarafından savunulan düz ve kayalık alan haricinde kenti erişilemez hale getirmiştir.[5]
Lazika Savaşı
Tzibus'un Petra'daki ticareti tekelleştirmesi, Bizans'ın Lazika ile olan ilişkilerini sarstı. Bu yüzden, Lazika kralı Gubaz, Bizans'a karşı Sasanilerden gizlice yardım istedi.[3] Bu isteğe karşılık olarak, Petra, I. Hüsrev komutasındaki Sasani ordusu tarafından 541 yılında işgal edildi ve bu işgal 20 yıl sürdü. Bu süre zarfında, Petra birçok kez el değiştirdi. 541'de Hüsrev, kentin tahkimatlarına yapılan birinci başarısız saldırıdan sonra, askerlerini gizlice inşa edilmiş bir tünelden geçirdi ve kuleleri yok etti. Bu şekilde Bizanslıların teslim olmasını sağladı. Hüsrev, savaşta öldürülen Tzibus'un zenginliklerine el koydu. Ancak şehirde bulunan Bizanslılara zarar verilmedi.[6][7]
548'de, I. Justinianus, Dagisthaios'un komutasındaki bir orduyla Petra'yı geri almak için bir ordu gönderdi. Saldırıda bölgedeki Sasani hegamonyasından hoşnut olmayan Lazlarla ittifak yapıldı. Müttefikler şehri kuşattı ve yardıma gönderilen iki Sasani ordusunu yendi, ancak Sasani komutan Mihr-Mihroe tarafından yapılan hamleler sonucunda kuşatıcıların pozisyonu savunulamaz hale geldi. Bunun sonucunda, Dagisthaios 549'da Petra'yı geri almayı başaramadı ve aynı yıl geri çekildi.[8] 551'de Bessas yönetimindeki Bizans-Laz ordusu ikinci bir kuşatma başlattı. Uzun süren savaşlardan sonra, Bizans-Laz ordusu şehri ele geçirdi. Bessas, Petra'nın Sasaniler tarafından tekrar işgal edilmemesi için yıkılmış kaleyi tekrar inşa ettirdi.[9][10]
Arkeoloji
Petra'yla ilgili genel görüş, Gürcistan'ın güneybatısında yer alan Acara bölgesindeki Batum ve Kobuleti şehirleri arasında bulunan Tsikhisdziri köyünde bulunan yıkık bir yerleşim yeri olduğu yönündedir. Bölge, iki komşu kayalıktaki sahil tepelerinde yer alan 200 metre uzunluğunda ve 100 metre genişliğinde bir kalenin kalıntılarını içerir. Bölgede aynı zamanda, 6. yüzyıldan kalma 3-nef bazilika vardır. Bazilika, bir narteks, çıkıntılı bir apsis ve muhtemelen piskoposun koltuğu olan mozaik bir zeminden oluşmaktaydı[11] Bölgede bulunan diğer yapılara, hamam, su sarnıcı ve 300'den fazla mezarın bulunduğu bir yerleşim yeri dahildir. Bu bölgede aynı zamanda Geç Bronz Çağı, Helenistik dönem, Roma dönemi ve Orta Çağ'dan kalan objeler de bulunmuştur.[12] Edebi ve arkeolojik kanıtlar, Petra'nın daha eski zamanlarda küçük bir Roma kalesi olan Justinianian genişlemesinin bir sonucu olarak ortaya çıktığını göstermektedir.[13] Bölge, Gürcistan Kültür Mirası listesindedir ve Tsikhisdziri-Petra Arkeoloji ve Mimari Müzesi Koruma Alanı adıyla korunmaktadır.[14]
Tsikhisdziri'nin Roma dönemine ait bir Petra kenti olduğu öne süren ilk kişi, 1670'lerde batı Gürcistan'ı gezen Kudüs Rum Patriği II. Dositheos'tur. Bu görüş, Marie-Félicité Brosset ve Dimitri Bakradze gibi 19. yüzyılın önde gelen Gürcistan tarihi öğrencileri tarafından da paylaşıldı. 1949'da Simon Canaşia tarafından daha sağlam bir bilimsel zemine dayandırıldı. Petra'nın Tsikhisdziri ile aynı yer olduğunu reddeden bazı akademisyenler vardır. Gürcistan'daki Bizans kaynaklarının çevirmen ve eleştirel editörü Simon Kaukhchishvili ve Guram Grigolia bu akademisyenlere örnektir.[15]
Notlar
- Dewing & Kaldellis 2014, s. 105, fn. 231: Novel 28 pr. (18 July 535)
- Braund 1994, s. 291.
- Dewing & Kaldellis 2014, s. 105.
- Braund 1994, s. 58.
- Dewing & Kaldellis 2014, ss. 109-110.
- Dewing & Kaldellis 2014, s. 110.
- Evans 2001, s. 158.
- Dewing & Kaldellis 2014, ss. 138-141.
- Dewing & Kaldellis 2014, s. 489.
- Evans 2001, s. 167.
- Khoshtaria 2013, s. 367.
- Gamkrelidze et al. 2013, ss. 589-591.
- Mania & Natsvlishvili 2013, ss. 279-280.
- "Castle of Petra Archaeological-Architectural Museum Reserve". Georgian Museums. Ministry of Culture and Monuments Protection of Georgia, ICOM National Committee in Georgia, Georgian Museums Association, Culturological Research Association. Erişim tarihi: 8 Ekim 2016.
- Gamkrelidze et al. 2013, ss. 588-589.
Kaynakça
 |
Wikimedia Commons'ta Petra ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Braund, David (1994). Georgia in Antiquity: A History of Colchis and Transcaucasian Iberia, 550 BC–AD 562. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-814473-3.
- Dewing, H. B.; Kaldellis, Anthony, (Edl.) (2014). Prokopios. The Wars of Justinian. Indianapolis, Indiana: Hackett Publishing. ISBN 9781624661723.
- Evans, J. A. S. (2001). The Age of Justinian: The Circumstances of Imperial Power. Londra and New York: Routledge. ISBN 1134559763.
- Gamkrelidze, Gela; Mindorashvili, Davit; Bragvadze, Zurab; Kvatsadze, Marine, (Edl.) (2013). "ციხისძირი [Tsikhisdziri]". ქართლის ცხოვრების ტოპოარქეოლოგიური ლექსიკონი [Topoarchaeological dictionary of Kartlis tskhovreba (The history of Georgia)] (PDF) (Gürcüce) (1st bas.). Tiflis: Georgian National Museum. ss. 588-592. ISBN 978-9941-15-896-4. 29 Eylül 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2018.
- Khoshtaria, David (2013). "The Basilica at Petra (Tsikhisdziri)". Flora, Karagianni (Ed.). Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. Thessalonike. ss. 367-376. ISBN 978-960-9677-01-1.
- Mania, Irina; Natsvlishvili, Natia (2013). "Littoral fortifications in South-West Georgia". Flora, Karagianni (Ed.). Medieval ports in North Aegean and the Black Sea: links to the maritime routes of the East; International Symposium, Thessalonike, 4–6 December 2013; Proceedings. Thessalonike. ss. 276-283. ISBN 978-960-9677-01-1.