Parçacık dedektörü

Deneyli ve uygulamalı parçacık fiziği, nükleer fizik ve nükleer mühendislikteki, çekirdek bozunumları, kozmik ışınlardan ya da parçacık hızlandırıcılarındaki çarpışmalarla üretilen yüksek enerjili parçacıkları tespit etmek ve/veya izini bulmak için kullanılan aygıtlara parçacık dedektörleri, veya diğer bir deyişle radyasyon dedektörleri denir. Çağdaş dedektörler, tespit edilen radyasyonun enerjisini ölçmek için kalorimetre olarak da kullanılırlar. Hatta ve hatta parçacıkların momentum, spin, yük, gibi özelliklerini ölçmek için de kullanılırlar.

Parçacık dedektörlerinin özet tablosu

Açıklama

Çağdaş hızlandırıcılar için tasarlanan dedektörlerin hem boyutu hem de maliyeti devasadır. Bir dedektör, parçacıkları sadece sayıyor fakat onların ne enerjisini ne de iyonlaşmalarını çözümleyemiyorsa, dedektör yerine genellikle sayaç terimi kullanılır. Parçacık dedektörleri, iyonlaştırıcı ışınımın(yüksek enerjili fotonlar ya da hatta görülebilir ışık) dahi izini sürebilmektedir. Eğer başlıca amacı radyasyon ölçümü ise, bunlara "radyasyon dedektörleri" denir. Hatta fotonlar kütlesiz parçacıklar olmasına rağmen, "parçacık dedektörleri" terimi hala doğru bir terimdir.

Örnekler ve çeşitler

İcat edilen ve kullanılan birçok dedektör, iyonlaşma dedektörleri(gazlı iyonlaşma dedektörleri ve yarı iletken dedektörler en tipik örneklerdir) ve pırıldama dedektörleridir; fakat diğer yanda, Çerenkov Işınımı-Çerenov Işığı ve geçiş ışınımı gibi tamamen farklı ilkelerle çalışan dedektör çeşitleri de vardır.

Bulut odasında iyonlaşma radyasyonu kaynaklı görülebilen izler (kısa, kalın: α-parçacıkları; uzun, ince: β-parçacıkları)

Tarihi örnekler

Radyasyondan korunmak için dedektörler

Aşağıdaki listede sıralanan parçacık dedektörleri radyasyondan korunmak için geniş bir alanda kullanılmakta ve nükleer, tıp, ve çevre alanlrında genel kullanım için çok büyük miktarda ticari olarak üretilmektedirler.

Parçacık fiziği ve nükleer fizik'te geniş çapta kullanılan dedektörler

  • Gazlı iyonlaşma dedektörleri
  • Katıhal dedektörleri
    • yarı iletken dedektörler ve değişik çeşitleri CCDlar
    • katıhaliz sürümü dedektörleri
    • Çerenkov dedektörü
      • RICH (Halka Görüntülemeli Çerenkov Dedektörü)
    • Pırıldama Sayacı ve ona bağlı Fotoçoğaltıcılar ya da Fotodiyot / Çığ fotodiyodu
      • Lucas hücresi
      • Uçuş süresi dedektörü
    • Yarı iletken dedektör
      • Silikon köşe dedektörü
    • Geçiş radyasyonu dedektörü
  • Kalorimetreler
  • Mikrokanal plaka dedektörleri
  • Nötron dedektörleri

Çağdaş dedektörler

Parçacık fiziğinde kullanılan çağdaş dedektörler, yukarıda bahsi geçen dedektörlerin tıpkı bir soğandaki katmanlar gibi birleştirilmesi ile yapılandırlılar.

Parçacık dedektörlerinin kurulumu

Çarpıştırıcılarda

Yapım aşamasında
  • ILC için
    • CALICE
  • CLIC için

Çarpıştırı yokken
  • Super-Kamiokande
  • AMANDA
  • CDMS

Uzay mekiğinde
  • JEDI
  • AMS

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
Filmstrips
  • "Radiation detectors". H. M. Stone Productions, Schloat. Tarrytown, N.Y., Prentice-Hall Media, 1972.
Genel bilgiler
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.