Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi

Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi ya da değişen adıyla Türk Anonim Elektrik Şirketi, Osmanlı İmparatorluğu'nda kurulan ilk elektrik üretim ve dağıtım kuruluşuydu.[1]

1910 yılında devlet tarafından açılan ihaleyi kazanan Avusturya-Macaristan İmparatorluğu sermayeli Ganz Electric Company adlı şirket 1911 yılında, Brüksel Bankası (Fransızca: Banque de Bruxelles) ve Macar Kredi Genel Bankası 'ndan (Fransızca: Banque Générale de Credit Hongrois) aldığı finansal destekle Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi'ni kurdu ve devletten 50 yıllık elektrik üretim imtiyazı almış oldu.[2][3][4][5]

Şirket yetkililerinin yaptıkları etütler sonucunda İstanbul'da hidroelektrik güç elde etmeye uygun su kaynağı bulunmadığına kanaat getirilince kömür yakıtlı bir tesis kurulması kararlaştırıldı.[4] Şirket derhâl Silahtarağa semtinde bir termik santral kurma işlemlerine başladı. 1913 yılında tamamlanarak kullanıma girmesi planlansa da o yıl aşırı yağışlar nedeniyle bölgeyi etkileyen su baskınları ve Balkan Savaşı'nın etkileri tesisin açılmasını geciktirdi.[5] Silahtarağa Elektrik Santrali 11 Şubat 1914'te resmen açılışını yaptı. Üretilen elektrik ilk olarak İstanbul tramvaylarına ve Osmanlı sultanının o dönemde yaşadığı Dolmabahçe Sarayı'na verildi.[2][3] Böylece İstanbul'da havagazına bir alternatif enerji türü doğmuş oldu. Şirketin kurucu sahibi aynı yıl içinde şirketi Belçika menşeli SOFINA şirketine devretti.[1]

Santralin işletmesini yapan yabancı sermayeli şirket, Osmanlı Devleti dağıldıktan sonra kurulan cumhuriyet yönetimi süresince de faaliyetini sürdürdü. İlk olarak ülkede değişen rejim nedeniyle şirket unvan değişikliğine gitti ve adını Türk Anonim Elektrik Şirketi olarak değiştirdi.[1] Çalışan personelin Türk vatandaşı olması ve hizmet geliştirmesi yapılması koşuluyla şirketin faaliyetine izin verildi. Şirket, 1937 yılında devlet tarafından satın alınarak kamulaştırıldı ve Nafia Vekaleti'ne bağlı Elektrik Umum Müdürlüğü'ne geçti.[1] Böylece şirketin tüzel kişiliği sona ermiş oldu.