Mirza Şirazi
Mirza Muhammed Hasan Şirazi (Farsça: سید محمدحسن حسینی شیرازی, Arapça: آية الله العظمى السيد محمد حسن الشیرازي), tam adıyla Ebû Muhammed Muizzüddîn Mirzâ Muhammed Hasen b. Mahmûd b. İsmâil eş-Şîrâzî el-Hüseynî (1814- 1896), İslam alimi.[1]
| Mirza Muhammed Hasan Şirazi | |
|---|---|
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 25 Nisan 1815 Şiraz, İran |
| Ölüm | 20 Şubat 1895 (79 yaşında) Samarra, Irak |
| Milliyeti |  İran |
| Dini | İslam, Şiî |
Hayatı
Muhammet hasen Şirazi hicri 15 Cemaziyelevvel 1230 tarihinde İran’ın Şiraz kentinde dünyaya geldi ve burada yetişti. Babası yetkin bir hattatmiş. Muhammet hasen çocukken babasını kaybetti. O zamandan beri dayısı onu yetiştirdi, ilk eğitimini de ondan aldı. Üç dört yaşında çeşitli ilimleri tehsil etmeye başladı. Bu yaşta katipliği öğrendi. Farsça yazmak ve okumağı öğrendikten sonra, hicri 1236 yılından Arapça öğrenmeğe başladı. Nihayet 8 yaşta ilk tahsilini tamamladı. 17 Safer 1248 (16 Temmuz 1832) tarihinde tahsilini ilerletmek için bölgenin ilim merkezi İsfahan’a gitti. Orada Muhammed Takī el-İsfahânî, Müderris lakabıyla meşhur Hasan el-Beydâbâdî, Molla Muhammed İbrâhim b. Muhammed Hasan el-Kelbâsî (el-Kerbâsî) gibi âlimlerden felsefe, astronomi, matematik ve tıp dersleri aldı. Sonra mukaddes mekanları ziyaret için Irak’a giderek Necef’e yerleşti. Necef’te Muhammed Hasan Necefî, Hasan Kâşifülgıtâ ve Murtazâ el-Ensârî’den ders aldı. Muhammet hasen Şirazi Meşkûr b. Muhammed Cevâd b. Meşkûr el-Hevlâvî, Hasan b. Ca‘fer en-Necefî ve Ali et-Tüsterî gibi âlimlerden hadis dinledi. Şirazi’nin hocası, Murtazâ el-Ensârî 1281 yılında vefat etti. Onun ölümünden sonra talebeleri onun yerine Hasan eş-Şîrâzî’yi seçtiler. Daha sonra Şirazi, Şiîler’in merci-i taklîdi oldu. Bu zamanda, devrinin müceddidi olarak tanındı.[2] Şirazi, 1287 yılında hacca gitti. 1292 yılında Samarra’ya yerleşerek ömrünün sonuna kadar burada kaldı. Mirza Muhammet hasen Şirazi 24 Şaban 1312 tarihinde Samarra’da vefat etti. Onun naaşı Necef’e nakledildi ve Nâsır Ali Han el-Efgānî’nin inşa ettirdiği medresenin hazîresine gömüldü.[3]
Siyası Faaliyetleri
Nasıreddin şah 1890 yılında bir İngiliz olan binbaşı Gerald F. Talbot’la yaptığı antlaşmayla, İran’ın tütün endüstrisini (Alım, Satım, Dağıtım,İşleme) veren bir anlaşma imzaladı ancak Talbet şirketini verilen bu imtyaz yabancıların sömürüsü olarak algılandı. Muhammet hasen Şirazi tütünü üretme, kullanma ve ticaretini yasak olduğuna dair bir fetva verdi. Şaha da bir telgraf çekti. Bu fetvanın ardında halk tütün boykotuna başladı, şahın sarayındaki nargileler bile gizlice tahrip edildi.[4]
Şirket yetkilileri, Şirazi’yi ikna etmek için büyük meblağlara varan rüşvetler teklif ettilerse de sonuç alamadılar. Nihayet şah imtiyazı feshetmeye mecbur oldu. Bunun üzerine Şirazi de fetvasını geri aldı. Bu olayın en önemli yanı, İran tarihinde müctehidleri devlete karşı birleştiren ve onları halkın temsilcileri olarak siyasi otorite üzerinde baskı yapma konumuna getiren ilk hareket olmasıdır.[5]
Eserleri
- Ḥavaşi ʿale’l-Menasik
- Ḥaşiye ʿala Necati’l-ʿibad
- Taʿliḳa ʿala Muʿâmelâti’l-Âḳā el-Bihbehani
- Ḥaşiye ʿale’n-Nuḫbe
- Risale fi’l-müştaḳ