Millî Küme
Millî Küme (daha sonra kullanılan adlarıyla Maarif Mükâfâtı ve Millî Eğitim Kupası), Türkiye Futbol Federasyonu tarafından düzenlenen, İstanbul, Ankara ile İzmir liglerinden katılan takımların mücadele ettiği ulusal futbol ligidir.[1][2] 1937-1950 yılları arasında 11 kez, deplasmanlı lig formatında düzenlenmiştir.[3] Eskişehir Demirspor'un mücadele ettiği 1941 yılı haricinde İstanbul Ligi, Ankara Ligi ve İzmir Ligi'nden temsilcilerin katılımıyla düzenlenmiştir. Aynı dönemde ülkenin diğer bölgelerinde düzenlenen Çukurova Ligi, Bursa Ligi ve Trabzon Ligi gibi yerel liglerden katılımcı alınmamıştır.[4][5]
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| Düzenleyen | Türkiye Futbol Federasyonu |
| Kuruluş | 1937 |
| Lağvediliş | 1950 |
| Takım sayısı | 8 |
| Seviye | 1 |
| Alt lig | yok |
| Yerel kupa(lar) | Başbakanlık Kupası |
| Son şampiyon | Fenerbahçe (1950) |
| En başarılı takım | Fenerbahçe (6 kez) |
| En çok oynayan |
 Cihat Arman (122) |
| En çok gol atan |
Hakkı Yeten (95) |
İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları lige katılabilmiştir. 1937-41 arası 5 yıl üst üste Milli Küme adıyla düzenlenen turnuva, 1942 yılında olumsuz hava koşulları gerekçesiyle düzenlenmemiş, 1943 yılında Maarif Mükâfâtı adıyla yeniden başlamış, 1945 yılından itibaren ise Milli Eğitim Kupası adıyla devam etmiştir. 1948 ve 1949 yıllarında ise Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle düzenlenmemiştir. İstanbul'daki karşılaşmalar Taksim Stadyumu'nda, Ankara'dakiler 19 Mayıs Stadyumu'nda, İzmir'deki karşılaşmalar ise Alsancak Stadyumu'nda oynanmıştır.[6]
Aynı yıl Türkiye'de, Türkiye Futbol Şampiyonası adındaki turnuva 1924 yılından 1951 yılına kadar elemeli usule göre düzenlenmiş, Milli Küme ile aynı sezonlarda düzenlendiği yıllarda Milli Küme'yi şampiyon bitiren takım Türkiye Futbol Şampiyonası finaline çıkmaya hak kazanmıştır.
1940 yılında İstanbul, Ankara, İzmir Ligi takımları arasında düzenlenen Milli Küme organizasyonunu Fenerbahçe şampiyon olarak tamamlarken, diğer bölgeler ligi grup birincisi olan Eskişehir Demirspor ile Türkiye Futbol Birinciliği finaline çıkmış, finalde Eskişehir Demirspor, Fenerbahçe'yi 3-1 mağlup etmiştir.
1944 yılında dönemin başbakanı olan Şükrü Saracoğlu'nun önerisiyle Türk futbol tarihindeki ilk Başbakanlık Kupası maçı düzenlenmiştir. Türkiye Futbol Şampiyonası'nı kazanan takım, bu kupada Millî Küme birincisi ile karşı karşıya gelmiştir. 1944 yılına kadar farklı şampiyonlar çıkaran bu iki turnuva, Süper Kupa statüsü taşıyan bu organizasyonla bir araya gelerek 1950'ye kadar istikrarlı bir şekilde 6 sezon devam etmiştir.[1]
Millî Küme, 1937-1950 arasında 14 sezona denk gelen süreçte, çeşitli kesintilerle birlikte 11 kez düzenlenmiş ve 1950'de son kez oynanıp sonlandırılmıştır. Ligde en çok şampiyonluğu 6 kez ile Fenerbahçe elde etmiştir.[7][8]
Yasal statüsü
2013 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisine, Süper Lig'in ilk sezonuna denk gelen 1959'dan önceki şampiyonlukların neden yıldız kriterine dahil edilmediğini soran Milliyetçi Hareket Partisi Ankara Milletvekili Özcan Yeniçeri'ye Türkiye Futbol Federasyonu, tahkim kurulunun şampiyonların tespitini yaparken yalnızca millî olan ligleri göz önünde bulundurduğunu bunun sonucu olarak yerel olarak oynanan ve Türkiye'nin tamamını kapsamayan liglerin millî olarak kabul edilmediği bildirmiştir.
TFF Tahkim kurulu meclise sunduğu cevabi yazısında, meclis tutanaklarında yer alan ifadede, "Şampiyonlukların tespiti hususunda dikkat edilmesi gereken nokta, Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu şampiyonlukların tespitini yaparken yalnızca "milli" olan ligleri göz önünde bulundurmasıdır. Bunun sonucu olarak yerel olarak oynanan liglerin şampiyonu "Türkiye Şampiyonu" kabul edilmemektedir. Zira yerel liglerde, statüleri gereği ülkemizin diğer il ve bölgelerinden herhangi bir takımın katılımının sağlanamamış olması nedeniyle, Türkiye sathına yayılan bir şampiyonadan söz edilememektedir." cümleleri yer almaktadır.[9]
2019 yılında TFF Başkanı Nihat Özdemir, Milli Küme şampiyonluklarının Süper Lig şampiyonluk hesabına eklenmesi yönünde sosyal medyada tartışıldığını ancak, Fenerbahçe kulübünün konuyla ilgili herhangi bir resmi başvurusunun bulunmadığını, bu konuda karar verecek kişinin Tahkim Kurulu olduğunu açıklamıştır.[10]
Şampiyonlar
Sezonlara göre
| Sezon | Şampiyon | İkinci |
|---|---|---|
| 1937 | Fenerbahçe (1) | Galatasaray (1) |
| 1938 | Güneş (1) | Beşiktaş (1) |
| 1939 | Galatasaray (1) | Ankara Demirspor (1) |
| 1940 | Fenerbahçe (2) | Galatasaray (2) |
| 1941 | Beşiktaş (1) | Galatasaray (3) |
| 1942 | ||
| 1943 | Fenerbahçe (3) | Galatasaray (4) |
| 1944 | Beşiktaş (2) | Fenerbahçe (1) |
| 1945 | Fenerbahçe (4) | Beşiktaş (2) |
| 1946 | Fenerbahçe (5) | Beşiktaş (3) |
| 1947 | Beşiktaş (3) | Fenerbahçe (2) |
| 1948 | ||
| 1949 | ||
| 1950 | Fenerbahçe (6) | Galatasaray (5) |
Takımlara göre
| Takım | Şampiyonluk | İkincilik | Şampiyonluk yılları |
|---|---|---|---|
| Fenerbahçe | 1937, 1940, 1943, 1945, 1946, 1950 | ||
| Beşiktaş | 1941, 1944, 1947 | ||
| Galatasaray | 1939 | ||
| Güneş | 1938 | ||
| Ankara Demirspor |
Rekorlar
En çok gol atanlar
|
En çok oynayanlar
|
Dış bağlantılar
- RSSSF21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
- "Before the national Turkish leagues". angelfire.com (İngilizce). Erdinç Sivritepe. 19 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2017.
- "Milli Küme", angelfire.com (İngilizce), Erdinç Sivritepe, 5 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017
- "Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluyor", tff.org, Türkiye Futbol Federasyonu, 14 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Ekim 2017,
...ilk deplasmanlı lig kapsamındaki Milli Küme maçları da yine bu dönemde tertip edilmiştir.
- "Turkey - Ankara League Final Tables [Ankara Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 22 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
- "Turkey - İzmir League Final Tables [İzmir Ligi puan durumları]". rsssf.com. RSSSF. 2 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2019.
- Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923-1952. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 346. ISBN 9789750516955.
- "Turkey - List of Champions". rsssf.com (İngilizce). RSSSF. 26 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2018.
- "Futbolda Türkiye Şampiyonluklarımız". fenerbahce.org. Fenerbahçe SK resmi websitesi. 4 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2019.
- "Request Rejected". www2.tbmm.gov.tr. Erişim tarihi: 30 Ocak 2021.
- "TFF Başkanı Özdemir: UEFA, VAR kayıtlarının yayınlanmasını istemiyor". www.trtspor.com.tr. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "Türkiye Milli Eğitim Kupası". mackolik.com. Erişim tarihi: 24 Mart 2018.
Kitaplar
- Yüce, Mehmet (2015). İdmancı Ruhlar – Futbol Tarihimizin Klasik Devreleri: 1923–1952. Türkiye Futbol Tarihi. 2. İstanbul: İletişim Yayınları. ISBN 9789750516955. 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2018.