Mısır'da feminizm

Feminist hareketin ilk safhası (1923-1939) arasında gerçekleştiği düşünülmektedir. Mısır Feminist Birliği (EFU), Vafd Partisi'nin kadın komitesinin eski lideri Hüda Şaravi tarafından kuruldu. Şaravi, Mısır Feminist Birliği Roma'daki uluslararası bir Feminist Konferansa katılımını sağladı ve Roma'dan ayrılırken Nabawiyya Musa ve Ceza Nabarwi ile birlikte peçesini denize atarak muhafazakâr kesimin öfkesine neden oldu. Şaravi seçkin bir paşanın eşi olduğu için yaptığı hareket skandala neden oldu. Bununla birlikte Şaravi, diğer kadınların peçelerini atmalarına ilham vermeyi başardı.

Mısır Feminist Birliği, eğitim, sosyal refah ve Mısırlı erkeklerle kadınlar arasında eşitlik sağlamayı amaçlayan hukuktaki değişikliklerle ilgilendi. Bunun yanı sıra; devletin halkına karşı sorumluluklarını ihmal etmesinden kaynaklan, yoksulluk, fahişelik, cehalet ve zayıf sağlık koşulları gibi Mısır'ın toplumsal sorunlarını inceliyordu. Mısır Feminist Birliği, devletin, milletin ahlakını ve refahını korumakla görevli olduğuna inanıyordu.

Mısır Feminist Birliği, üst zümreye hitap ediyordu. Birliğin çıkardığı L'Mısırien feminist dergisi, üst sınıfın üyelerinin konuştuğu Fransızca yayınlanıyordu. Dergide tartışılan konular; Mısırlı kadınların durumu ve Mustafa Kemal Atatürk'ün gerçekleştirdiği kadın devrimleriydi.

1924 Anayasası, kadınların kızlar için evlilik yaşını on altıya yükseltmek gibi kadının konumunda bazı değişiklikler yapmış olsa da, birçok konuda kadınlar hala birçok haktan mahrum kaldı. 1935 yılında Hoda Shaarawi, Kahire Amerikan Üniversitesi'nde kadın statüsünde ders verdi ve çok eşliliğin kaldırılması çağrısında bulundu. Konuşmasını El-Ezher Üniversitesi'nden iki şeyh'in protestosu ile karşılaştı. Bununla birlikte, Kumari Jayawordena'ya göre, izleyiciler değişen eğitimli görüşün sembolü olan Shaarawi ile yan yana duruyorlardı. Konuşması önde gelen gazetede basıldı ve bu nedenle konuşma Arap ülkelerinde coşku ile karşılandı. Ancak Feminizm bölünmüş durumdaydı. Bir kısmı sınıfsal açıdan değerlendirirken, zengin zümre daha farklı yorumluyordu. Bu durum tam temsiliyeti sağlayamadı ve hareketin yavaşlamasına neden oldu.

II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinin ardından, Kral Faruk'un yönetimindeki Mısır'da, yolsuzluğun yoğun bir şekilde artması ile büyüyen muhalefetle birlikte kadın hareketi de büyüdü.

Bazı yazarlara göre, feminizm II. Dünya Savaşı'ndan sonraki dönemde düşüşe geçti. Ancak bazı yazarlara göre bu durum tam tersiydi. Çünkü feminist hareketlerin ideolojik ve taktik bölünmelerinden kurtulduğu bir dönemdi. Mısır kadın hareketi artık daha da radikalleşmeye başlamıştı. Öğrenci ve emek hareketlerinin yükselişinden etkilenen Mısırlı genç nesillerin sesleri duyulmaya başlandı. Ayrıca Mısır'daki ilk feminist örgüt olan Mısır Feminist Birliği'nin düşünceleri mevcut duruma uyarlanması gerektiği düşünülüyordu. Gerekli ve önemli olmasına rağmen kadınların sağlık imkanlarından yaralanması artık yeterli görünmüyordu. Feministler eşit haklardan artık, kadınların erkekler gibi eğitime erişimi ulaşmasını kast etmiyor, daha fazlasını kast ediyorlardı.

1942'de Mısır Feminist Partisi kuruldu. Parti, Fatma Neamat Raşhed başta olmak üzere birçok kadın önderi vasıtasıyla; eğitim, istihdam, siyasi temsil ve haklar konusunda kadınlar ile erkekler arasında tam eşitlik çağrısında bulundu. Ayrıca, çalışan kadınlara izinli hakkı da talep edildi. Bint El-Nil, 1948'de kurulan bir başka feminist örgüttür. Örgütün birinci amacı kadınlar için tüm siyasi hakları elde etmekti. Aynı zamanda yoksullara sağlık hizmetine kavuşturmak, okuma yazma oranını yükseltme, annelerin hakları ve çocuk bakımını iyileştirmeyi amaçladı.

Hareketin lideri Doria Shafik'ti. Kendisi açıkça devlete karşı meydan okuyan liberal düşünceli bir feministi. 1952 Mısır Devrimi'nden bir yıl önce 1951'de Doria Shafik ve 1500 kadın, kadınların parlamentoda tam siyasi hakkı alması, Kişisel Durum Yasası reformu ve kadınların eşit ücret almasını istendi. 1952'de ordu Mısır'da iktidarı ele geçirdi ve monarşiyi kaldırdı. İktidardaki Devrim Konseyi, tüm siyasi partileri ve dernekleri dağıtıldığını ilan eden bir bildiri yayınladı. Sonuç olarak, tüm bağımsız kadın hareketleri yasaklandı. Rejimin siyasi partileri kadın örgütlerinin yerini aldı. Bu dönemde feminist hareket, hayır derneklerine dönüştü. Cemal Abdünnasır iktidarı devraldıktan sonra 1954 yılında yeni bir anayasa hazırlamak için anayasa komitesini kurdu. Ancak bu komitede kadın bulunmuyordu. Şafik ve bir grup kadın, bu durumu protesto etmek için on günlük açlık grevine girdi. Ancak Cemal Abdünnasır ile kadınlar çok sayıda hak kazandı. Eğitim ve çalışma alanlarında haklar elde eden kadınlar, 1956 Anayasası ile ilk kez seçme ve seçme hakkını kazanarak kanun önünde erkeklerle eşit duruma geldi. Buna rağmen Shafik, Cemal Abdünnasır'la doğrudan çarpışmaya çekinmedi. 1957'de Mısır topraklarının bir kısmının İsrail Kuvvetlerince işgal edilmesi üzerine açlık grevi düzenledi. Yaptığı açıklamada Cemal Abdünnasır'ın dikta egemenliği ülkeyi iflasa ve kaosa sürüklenmesine karşı bu eylemi gerçekleştirdiğini belirtti.

Nasır rejiminin çöküşü, Mısır'daki feminist hareketin başka bir döneme girmesine neden oldu. 1972'de Nawal El Saadawi'nin Kadın ve Cins adlı kitabı yayınlanması, hareketin yeniden ortaya çıkması ve radikalleşmesinin simgesiydi. Kitap, kadınların zulmünü haklı kılmak için dini kullanan sosyal uygulamaları eleştiriyordu. Kitap, özellikle devletin içinde yükselen dini köktendinci gruplar tarafından eleştirildi.

Bununla birlikte, 1980'lerde dini köktendinciliğe karşı yeni feminist gruplar kuruldu. Yeni Kadın Grubu Kahire'de kuruldu. Grubun amacı Mısır tarihindeki kadın mücadelesini irdeleyerek yeni bir mücadele programı belirlemeyi ilk amaç olarak belirledi. 1985 yılında kurulan Kadın ve Aile Haklarının Koruma Komitesi kurulan bir diğer organizasyondur.

Bugün, Mısır'da birçok farklı feminist grup var. Bazı hareketler devletle bir şekilde bağlantı kuruyor Yeni Kadın Araştırma Merkezi ve Kara Kulübü Derneği gibi birçok bağımsız feminist dernekleri de bulunmaktadır. Kuruluşların farklı hedefleri olmasına rağmen, hepsi de okur yazarlığın artırılması, demokrasinin güçlendirilmesi, insan haklarını iyileştirilmesi, kadınların siyasi yaşama katılımın arttırılması ve kadın sağlığını geliştirilmesi gibi konularda ortak amaçları vardır.

Son yıllarda Mısır'da İslamcı feminizm popülerlik kazandı. İslami feminizm; İslami bir paradigmada ile ifade edilen feminist bir düşüncedir. İslami feminizm cinsiyetleri kabiliyet açısından değil, toplumdaki özellikler olarak görür. Bu inançların takipçileri, dinlerinin eşitlik çerçevesi oluşturduğuna ve varolan yasaları değiştirmeye çağırmak yerine İslamcı kökenlilere otantik İslam'a döndükleri için hem kadınlar hem de erkekler potansiyellerini tam olarak başarabileceklerini söylüyor.

Feminizm, 2000 yılından bu yana, Mısır'da kadın haklarının geliştirilmesinde oldukça aktif olan Ulusal Kadın Hakları Kurulunun kurulmasıyla haklar genişletildi. Devlet, kadınların boşanmaları gibi birçok konuda kadınlara haklar verdi.

• Mısır'da peçe