Litvanya Konseyi

Litvanya Konseyi (Litvanca: Lietuvos Taryba, Almanca: Litauischer Staatsrat, Lehçe: Rada Litewska) ya da 11 Temmuz 1918'den sonraki adıyla Litvanya Devlet Konseyi (Litvanca: Lietuvos Valstybės Taryba), 18-23 Eylül 1917 tarihleri arasında gerçekleşen Vilnius Konferansı'nda seçilen konseydir. Konseyin ilk üyeleri farklı yaş, sosyal statü, meslek ve siyasi ilişkilere sahip yirmi kişiden oluşuyordu. Litvan halkı adına yürütme yetkisi verilen konsey, bağımsız bir Litvanya devleti kurmakla görevlendirildi. 16 Şubat 1918'de konsey üyeleri Litvanya Bağımsızlık Yasası'nı imzaladı ve Litvanya'yı demokratik ilkelere dayanan bağımsız bir devlet olarak ilan etti. 16 Şubat "Litvanya Devlet Restorasyon Günü" (Litvanca: Lietuvos valstybės atkūrimo dieną) olarak kutlanmaya başlandı. Konsey, 1918 sonbaharına kadar ülkede Alman Ordusu'na bağlı askerî birliklerin bulunmasına rağmen bağımsızlık ilan etmeyi başardı. 1919 baharında konsey üyeleri sayısı yaklaşık iki katına çıktı. Konsey, ilk kez 15 Mayıs 1920'de toplanan Litvanya Kurucu Meclisi etkin oluncaya kadar çalışmalarını sürdürdü.

Konseyin Kasım 1917'deki ilk yirmi üyesi. Soldan sağa ayaktakiler: Kazimieras Bizauskas, Jonas Vailokaitis, Donatas Malinauskas, Vladas Mironas, Mykolas Biržiška, Alfonsas Petrulis, Saliamonas Banaitis, Petras Klimas, Aleksandras Stulginskis, Jokūbas Šernas, Pranas Dovydaitis; oturanlar: Jonas Vileišis, Jurgis Šaulys, Justinas Staugaitis, Stanisław Narutowicz, Jonas Basanavičius, Antanas Smetona, Kazimieras Steponas Šaulys, Steponas Kairys, Jonas Smilgevičius

Tarihsel arka plan ve Vilnius Konferansı

Polonya-Litvanya Birliği'nin 1795'teki parçalanmasının ardından Litvanya bölgesi, Rus İmparatorluğu'nun bir parçası hâline geldi. 19. yüzyılda Polonyalılar ve Litvanlar, yeniden bağımsız olmaya çalıştılar. 1830'da Kasım Ayaklanması ve 1863'te Ocak Ayaklanması sırasında, başarıya ulaşmayan bağımsızlık girişimlerinde bulundularsa da tarihsel olarak en büyük fırsatlar silsilesi I. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıktı. 1915'te Alman Ordusu Rusya'ya doğru ilerlerken Litvanya'yı işgal etti. Ardından 1917'deki Rus Devrimi'nden sonra bağımsızlık için yeni politik gelişmeler yaşandı. Doğrudan ilhak etmekten kaçınan Almanya, Almanya-Litvanya'nın bir tür politik birliğini kapsayacak bir yol bulmaya çalıştı.[1] Rus İmparatorluğu ile yapılacak barış müzakereleri ışığında Almanya hükûmeti, Litvanya ulusunun Rusya'dan ayrılmak istediğini ve Almanya ile daha yakın bir ilişki kurmak istediğini ilan edeceğini hesaplayarak Vilnius Konferansı'nın toplanmasına izin verdi.[2] Ancak 18-23 Eylül 1917 tarihleri ​​arasında yapılan konferans, bağımsız bir Litvanya'nın kurulması gerektiğine ve Almanya ile daha yakın bir ilişkinin ancak yeni bağımsız devleti tanımasına bağlı olacağına dair bir karar kabul etti.[2] 21 Eylül'de konferansa katılanlar tarafından, bu kararı yürürlüğe koymak için yirmi üyeden oluşan Litvanya Konseyi belirlendi.[3] Alman makamları bu kararın yayınlanmasını engellese de, diğer yandan konseyin çalışmasına izin vermeye devam etti.[2] Almanya yetkilileri konseyin daha geniş bir kitleye ulaşmasını engellemek için konseyin yayın organı olan Lietuvos aidas (Türkçe: Litvanya Yankısı) gazetesini sansürledi.[3] Konferans ayrıca yeni kurucu meclisin "Litvanya'nın tüm vatandaşları tarafından demokratik ilkelere uygun olarak" seçilmesine karar verdi.[4]

Üyeler
Ana madde: Litvanya Bağımsızlık Yasası imzacıları

İlk konsey; Saliamonas Banaitis, Jonas Basanavičius, Mykolas Biržiška, Kazimieras Bizauskas, Pranas Dovydaitis, Steponas Kairys, Petras Klimas, Donatas Malinauskas, Vladas Mironas, Stanisław Narutowicz, Alfonsas Petrulis, Antanas Smetona, Jonas Smilgevičius, Justinas Staugaitis, Aleksandras Stulginskis, Kazimieras Steponas Šaulys, Jokūbas Šernas, Jonas Vailokaitis ve Jonas Vileišis olmak üzere yirmi kişiden oluşmaktaydı. Üyeler, 25-66 aralığında değişken yaş aralığına sahipti ve birbirinden farklı sosyal statüleri, meslekleri ve siyasi ilişkileri vardı. Üyelerden sekizi avukat, dördü rahip, üçü tarım uzmanı, ikisi yatırımcı, biri doktor, biri yayıncı ve biri mühendisti.[5] Üyelerin sekizi Hristiyan demokrattı. Biri hariç tamamı yükseköğretim derecesine sahipti.[6][lower-alpha 1] Konseyin hayatta kalan son üyesi olan Stulginskis, Eylül 1969'da öldü.[7]

24 Eylül'deki ilk toplantıda konsey başkanı Smetona seçildi. Başkan, ikişer başkan yardımcısı ve sekreter belirledi. Başkan yardımcıları ve sekreterler zamanla değişti, ancak Smetona'nın başkanlığı Litvanya'nın ilk cumhurbaşkanı seçileceği 1919 yılına kadar devam etti.[2] Smetona'dan sonra ilk yirmi kişi arasında olmayan Stasys Šilingas başkanlık görevine seçildi. Üyelikteki ilk değişiklik 13 Temmuz 1918'de altı dört üyenin (Biržiška, Vileišis, Kairys ve Narutowicz) istifası ve altı yeni üyenin (Augustinas Voldemaras, Eliziejus Draugelis, Juozas Purickis, Martynas Yčas, Jurgis Alekna ve Stasys Šilingas) kabulü ile gerçekleşti.[8] 1919 baharında konsey üyesi sayısı yaklaşık iki katına çıktı.[2]

Bağımsızlık Bildirgesi
Ana madde: Litvanya Bağımsızlık Yasası
Yirmi üyenin imzasıyla kabul edilen Litvanya Bağımsızlık Yasası'nın özgün metni

Konsey seçildikten bir süre sonra Rusya'da gerçekleşen Ekim Devrimi sonrasında ülkede Bolşevikler iktidar geldi. Yeni Bolşevik yönetim 2 Aralık 1917'de Alman İmparatorluğu ile ateşkes antlaşması imzaladı ve iki ülke barış görüşmelerine başladı. Bu görüşmelerde Almanya'nın işgal ettiği Litvanya ile olan ilişkisine dair bazı belgelere ihtiyacı vardı. Berlin Protokolü sırasında Almanya; askerî işler, ulaşım, gümrük ve para birimi ile ilgili sözleşmelere dayanarak Almanya ile sağlam ve kalıcı bir federasyon kurmayı kabul ederse, Litvanya'nın bağımsızlığını tanımayı teklif etti.[2] Konsey, Litvanya'nın kendi içişlerinde ve dış politikasında tamamen bağımsız olması şartıyla bu teklifi kabul edeceğini açıkladı. Almanya yönetimi bu şartı reddetti. Müzakereler sonrası 11 Aralık'ta konsey, dört sözleşme temelinde Almanya ile "sağlam ve kalıcı bir ittifak" kabul eden kararnameyi kabul etti. Konsey içinde tartışmalara neden olan kararnameyi on beş üye kabul etti, buna karşın yirmi kişinin tamamı belgeyi imzaladı.[2]

Almanya yönetimi vadettiği politikaları yerine getirmedi, Litvanya'nın bağımsızlığını tanımadı ve konsey heyetini Brest-Litovsk Antlaşması'nın müzakerelere toplantılarına davet etmediler. Yurt dışında yaşayanlar da dahil olmak üzere Litvanlar genel olarak 11 Aralık kararnamesine sıcak bakmadı.[3] Almanya yanlısı olarak görülen kararname, Almanya'nın o dönem düşmanları olan İngiltere, Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri ile diplomatik ilişkiler kurulmasının önündeki bir engel olarak yorumlandı.[9] 8 Ocak 1918'de, Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson On Dört İlke açıklamasını yaptığı gün, konsey 11 Aralık bildirgesinde kurucu meclisin toplanması için değişiklik yapılmasını önerdi. Değişiklik önerisi Almanya yönetimi tarafından reddedildi ve konseyin sadece "danışmanlık" işlevini yerine getireceğini açıkladı.[3] Konsey fikir ayrılıkları yaşadı ve birkaç üye istifa edeceğini duyurdu. 16 Şubat'ta Jonas Basanavičius'un geçici başkanlığındaki konsey, bağımsızlığı yeniden ilan etmeye karar verdi ve bildirgede bu kez Almanya ile bir ilişki hakkında herhangi bir konudan bahsedilmedi. Bu kararın kurucu meclisin vereceği kararlaştırıldı. 16 Şubat "Litvanya Devlet Restorasyon Günü" (Litvanca: Lietuvos valstybės atkūrimo dieną) ilan edildi.[10]

Bağımsızlığın ilanı
Ekim 1918'de Berlin'de Almanya yetkilileri ile görüştükten sonra Litvanya Devlet Konseyi üyeleri. Soldan sağa oturanlar: Jonas Staugaitis, Antanas Smetona, Konstantinas Olšauskas, ayaktakiler: Jokūbas Šernas, Jurgis Šaulys, Juozas Purickis, Vilius Gaigalaitis, Martynas Yčas, Augustinas Voldemaras

Almanya yönetimi yeni bildirgeden memnun değildi ve konseyin 11 Aralık kararından geri dönmesini talep etti.[8] 3 Mart 1918'de Almanya ve Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti Brest-Litovsk Antlaşması'nı imzaladılar. Bu anlaşma ile Rusya, Almanya'nın kontrol ettiği Baltık ulusları üzerindeki iddialardan feragat etti. 23 Mart'ta Almanya yönetimi, 11 Aralık tarihli bildirgeye dayanan Litvanya'nın bağımsızlığını tanıdığını açıkladı.[2] Ancak bu karar sonrası Litvanya'da veya konseyin statüsünde hiçbir şey değişiklik olmadı, konseyin yönetim kurma çabaları pratikte yine engellendi ve Litvanya hükûmeti konusu belirsiz bırakıldı.[1] Almanya yönetimi, bir kaiser tarafından yönetilen monarşik bir düzeni yürürlüğe koydu ve konseye Prusya'daki Hohenzollern Hanedanı ile bir birlik yapılmasını önerdi.[2] Konsey 4 Haziran 1918 tarihinde Almanya yönetiminin bu politikasına karşı 1263 yılında hükmü kalkan Litvanya Krallığı'nı tekrar canlandırma girişiminde bulundu ve Wilhelm Karl'a düklük teklif etti. Karl öneriyi kabul etti, eski dük Mindaugas'ın ismine atıfla "II. Mindaugas" adıyla yeni dük seçildi ve yeni Litvanya Krallığı kuruldu. Bu kararı desteklemeyen çok sayıda konsey üyesi vardı, dört üye protesto için konseyden istifa etti.[11]

Almanya yönetimi yeni dükü tanımadı ve konseyle olan ilişkisi gergin bir hale girdi.[11] Konseyin Litvanya sınırlarını belirlemesine, Berlin'de büyükelçilik kurmasına veya istikrarlı bir idari sistem kurmaya başlamasına izin verilmedi. Sadece Eylül 1918'de masraflarını karşılamak için küçük fonlar aldı.[1] Ancak 1918-1919 Alman Devrimi başladığında ve Almanya 1918 sonbaharında savaşı kaybettiğinde durum değişti, politik atmosfer Almanya yönetiminin konseye yön vereceği bir durumda değildi. 2 Kasım'da konsey Litvanya'nın ilk geçici anayasasını kabul etti. II. Mindaugas'ın düklük kararı iptal edildi ve bu durum farklı siyasi grupların uzlaşmasına yardımcı oldu.[1] Hükûmet görevleri üç üyeli bir başkanlık komitesine verildi ve Augustinas Voldemaras ilk Bakanlar Kurulu'nu kurmak üzere görevlendirildi.[3] Almanya 11 Kasım 1918 Ateşkesi'ni imzaladığı gün, 11 Kasım 1918'de ilk Litvanya hükûmeti kuruldu. Konsey ordu, polis, yerel yönetim ve diğer kurumların oluşturulma işlemlerine başladı. Bu birimlerde etnik azınlıkların da (Yahudiler ve Beyaz Ruslar) yer almasını sağlayacak düzenlemeler getirildi.[8] Yeni hükûmete dair kadın haklarına konusunda girişimlerde de bulunuldu, bu dönemde 20.000 imza toplayan bir dilekçe verilmesine rağmen konseyde hiçbir kadın yer almadı.[12]

Bu dönemde Litvanya Bağımsızlık Savaşı sürüyordu ve Litvanya-Sovyet Savaşı şiddetli bir hale gelmişti. Bu gelişmelerle birlikte politik durumda kargaşa hakimdi.[13] Litvanya Kurucu Meclisi'nde seçimler Nisan 1920'ye kadar yapılamadı.[14] Konsey, Litvanya Anayasası'nın kabul edildiği 2 Ağustos 1922 tarihine kadar bir parlamento kuramadı.[15]

Notlar
  1. Sadece Saliamonas Banaitis bir yükseköğrenim programından mezun olmadı. 1926'da 60 yaşındayken Vytautas Magnus Üniversitesi Hukuk Fakültesine girdi, ancak mezun olamadan 1933'te hayatını kaybetti.[6]

Kaynakça
  1. Gerutis, Albertas (1984). "Independent Lithuania". Gerutis, Albertas (Ed.). Lithuania: 700 Years (İngilizce). Budreckis, Algirdas tarafından çevrildi (6. bas.). New York: Manyland Books. ss. 151-162. ISBN 0-87141-028-1.
  2. Sužiedėlis, Simas, (Ed.) (1970-1978). "Council of Lithuania". Encyclopedia Lituanica (İngilizce). I. Boston, Massachusetts: Juozas Kapočius. ss. 581-585.
  3. Eidintas, Alfonsas; Žalys, Vytautas; Senn, Alfred Erich (Eylül 1999). "Chapter 1: Restoration of the State". Tuskenis, Edvardas (Ed.). Lithuania in European Politics: The Years of the First Republic, 1918-1940 (İngilizce) (Paperback bas.). New York: St. Martin's Press. ss. 24-31. ISBN 0-312-22458-3.
  4. Ashbourne, Alexandra (1 Ocak 1999). Lithuania: The Rebirth of a Nation, 1991-1994 (İngilizce). Lexington Books. s. 11. ISBN 978-0-7391-0027-1.
  5. "Lietuvos taryba" (Litvanca). Litvanya Ulusal Müzesi. 14 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  6. Jegelevičius, Sigitas. "Vasario 16-osios Akto signatarai" (Litvanca). Litvanya Ulusal Radyo ve Televizyonu. 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  7. "Aleksandras Stulginskis (1885–1969)". Litvanya Ulusal Müzesi. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  8. Skirius, Juozas (2002). "Vokietija ir Lietuvos nepriklausomybė". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. 3 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  9. Skirius, Juozas (2002). "Nuo autonomijos prie nepriklausomybės". Gimtoji istorija. Nuo 7 iki 12 klasės (Litvanca). Vilnius: Elektroninės leidybos namai. ISBN 9986-9216-9-4. 3 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  10. "Lietuvos Respublikos švenčių dienų įstatymas" (Litvanca). Seimas. 1990. 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  11. "Karališkojo kraujo paieškos: Lietuva ir šimto dienų karalius" (Litvanca). Bernardinai.lt. 24 Ekim 2006. 11 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020.
  12. Ingrid Sharp; Matthew Stibbe (14 Şubat 2011). Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918-1923 (İngilizce). BRILL. s. 292. ISBN 90-04-19172-0.
  13. Crampton, R. J. (12 Nisan 2002). Eastern Europe in the Twentieth Century - And After (İngilizce). Routledge. s. 97. ISBN 978-1-134-71222-9.
  14. Suziedelis, Saulius A. (7 Şubat 2011). Historical Dictionary of Lithuania (İngilizce). Scarecrow Press. s. 85. ISBN 978-0-8108-7536-4.
  15. Von Rauch, Georg (1 Ocak 1974). Die Geschichte der baltischen Staaten (İngilizce). University of California Press. s. 79. ISBN 978-0-520-02600-1.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.