Kaziye

Kaziye (ﻗﻀﻴّﻪ) veya hüküm, klasik mantıkta, doğru ya da yanlış olma ihtimali taşıyan bir hüküm bildiren, akıl yürütmelerde başlı başına birer görev îfâ eden cümlelerden her birini ifade eder.[1]

Bu tarife göre önerme; talep, emir, sual cümlelerinden ayrılır. Meselâ: "Allahım, günahlarımı bağışla", "Şu mektubu postaya ver", "Ankara ile İstanbul arası kaç kilometredir?" gibi cümleler mânâlıdır, fakat doğru veya yanlış değillerdir. Bunlara hüküm denmez. "Yağmur yağarsa sokaklar ıslanır" gibi ifadeler ise doğru ve yanlış olabilir ve bunlar birer kaziyedir. Bir sözün doğru veya yanlış olabilmesi için, o sözün bir şeyi tasdik veya inkâr etmesi gerekir, yani bir hükmü ihtiva etmelidir. O halde önerme bir hükümdür.[2]

Aristoteles kaziyeyi, "Bir şey hakkında, bir şeyi tasdik veya inkar eden söz" olarak tarif eder.[3] Ahmet Cevdet Paşa, ilk Türkçe mantık kitabı olan Miyar-ı Sedat'ta, "Kaziye bir (hüküm bildiren) sözdür ki onu söyleyene, 'bu, sözünde doğrudur veya yanlıştır yani bu söz vakıaya uygundur veya değildir' demek doğru olur" şeklinde kaziyeyi İsagoci’deki gibi tarif ederken[4] Hâlid Bağdâdî de kaziyeyi, "Bir şey hakkında hüküm vermektir" şeklinde tarif etmektedir.

Kaynakça
  1. http://www.lugatim.com/s/%C3%B6nerme
  2. İsmail Gelenbevi, Abdunnafi, Mizan ül-Burhan: Cilt II, s.4
  3. Aristoteles, Organon III, Birinci Analitikler, çev. Hamdi Rağıb Atademir, İstanbul: MEB Yay., 1996, s. 3.
  4. Ahmet Cevdet Paşa, Miyar-ı Sedat, sad. Hasan Tahsin Feyizli, Ankara: Fecr Yayınevi, 1998, s. 63
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.