Kan grubu
Kan grubu, kandaki antikorlara bakılarak, kanın özelliğini belirtmek için oluşturulmuş sınıflandırma sistemidir. İnsanlarda A, B, AB ve 0 türleri mevcuttur. Bundan bağımsız olarak, Rh değeri + veya - değerinde olabilir. Bu iki sistemin kombinasyonundan 8'li kan grubu tablosu oluşmuştur. Türkiye'de iki sistem yan yana yazılarak belirtilir. Örneğin; A türü kanda Rh değeri negatif ise, o kan için A Rh (-) grubu denir. Türkiye'de Kızılay'ın verilerine göre en fazla bulunan ve en çok ihtiyaç duyulan grup A Rh (+)'dir.[1] RH faktörü, Rhesus (rezüs) maymunun kanındaki antikorların var olup olmaması anlamına gelir.
Kan grubu uyumu
Her ne kadar aşağıdaki tablo[2] genel olarak doğru ise de uzun dönem kan tranfüzyonu gerektiren kişilere kendi kan gruplarının aynısının verilmesi zorunludur. Çok ama çok acil durumlarda RH (-), RH (+)'ye kan verebilir.
| Alıcı | Verici | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O− | O+ | A− | A+ | B− | B+ | AB− | AB+ | |
| O− |  |
 |
|
|
|
|
|
|
| O+ | |
|
|
|
|
|
|
|
| A− | |
|
|
|
|
|
|
|
| A+ | |
|
|
|
|
|
|
|
| B− | |
|
|
|
|
|
|
|
| B+ | |
|
|
|
|
|
|
|
| AB− | |
|
|
|
|
|
|
|
| AB+ | |
|
|
|
|
|
|
|
Kan Gruplarının görevi
Kan grubunu belirleyen A ve B genleri, kanımızda bulunan alyuvarların zarlarında A ve B tipi proteinlerden hangisinin yer alacağını belirlerler. Kan grubunuz A ise alyuvarlarınızın çeperinde yalnızca A tipi protein, B ise yalnızca B tipi protein, AB ise her ikisinden de, 0 ise alyuvarlarınızın çeperinde her ikisi de yoktur demektir. Alyuvar çeperinde bulunan ve kan grubunuzun belirlenmesinde rol oynayan bu proteinlere aglütinojen denir. Ancak kanda, kendinizinkinden farklı bir kan grubuna ait alyuvar hücrelerinin vücudunuza girmemesini sağlayarak sizi koruyan aglütinin adlı antikorlar bulunur. Protein yapısında olan aglütininler de tıpkı aglütinojenler gibi A ve B tipinde olurlar.
Tarihi
Kan transfüzyonlarının, kan grupları hakkında hiçbir bilgi olmadığı halde önceleri başarıyla sürdürülmesi dikkat çekicidir. Landois 1875'te köpek kanının başka bir cinsin kanı ile karıştırıldığında 2 dk. içerisinde hemen daima lizise (hücre parçalanması) neden olduğunu bildirmiştir. Bu çalışmadan haberdar olan Karl Landsteiner 22 kişide yaptığı çalışmada eritrosit ve serum arasındaki reaksiyonları tarif ederek 1901’de sonuçlarını yayınlamıştır. Landsteiner önceleri A, B, C olmak üzere üç kan grubu tanımladı. Sonraki yıl öğrencileri olan DeCastello ve Sturli 155 kişiyi kapsayan daha geniş bir çalışma ile kan grup sistemini A, B, O, AB olarak tanımladılar (1902). (19. yy’ın ikinci yarısında Alman bir doktorun şu sözleri şaşırtıcı değildi. Koyun kanı nakletmek için üç tane koyuna ihtiyaç vardır; ilki kanı alınan, ikincisi kanın nakledilmesine müsaade eden, üçüncüsü ise nakli gerçekleştiren olarak). 1922’de Amerika Birleşik Devletleri’ne göç eden Landsteiner 1930 yılında Nobel Tıp Ödülü’ne layık görülmüştür. Diğer kan grup sistemleri tanımlanmadan neredeyse yarım yüzyıllık bir zaman geçmiş ve 1939’da Phillip Levine tarafından sunulan bir olgu ile Rhesus (Rh faktörünün bulunduğu maymunun adı) faktörünün varlığına dikkat çekilmiştir. Sonraki birkaç yıl içerisinde yapılan benzer çalışmalarla yeni antijen sistemleri tanımlanmıştır.
Genetik
İnsanlardaki ABO kan grubu sistemlerinin kalıtımsal açıklaması şu şekildedir:
| Kan grubu kalıtımı | |||||||
| Kan grubu | O | A | B | AB | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Genotip | ii (OO) | IAi (AO) | IAIA (AA) | IBi (BO) | IBIB (BB) | IAIB (AB) | |
| O | ii (OO) | O OO OO OO OO |
O ya da A AO OO AO OO |
A AO AO AO AO |
O ya da B BO OO BO OO |
B BO BO BO BO |
A ya da B AO BO AO BO |
| A | IAi (AO) | O ya da A AO AO OO OO |
O ya da A AA AO AO OO |
A AA AA AO AO |
O, A, B ya da AB AB AO BO OO |
B ya da AB AB AB BO BO |
A, B ya da AB AA AB AO BO |
| IAIA (AA) | A AO AO AO AO |
A AA AO AA AO |
A AA AA AA AA |
A ya da AB AB AO AB AO |
AB AB AB AB AB |
A ya da AB AA AB AA AB | |
| B | IBi (BO) | O ya da B BO BO OO OO |
O, A, B ya da AB AB BO AO OO |
A ya da AB AB AB AO AO |
O ya da B BB BO BO OO |
B BB BB BO BO |
A, B ya da AB AB BB AO BO |
| IBIB (BB) | B BO BO BO BO |
B ya da AB AB BO AB BO |
AB AB AB AB AB |
B BB BO BB BO |
B BB BB BB BB |
B ya da AB AB BB AB BB | |
| AB | IAIB (AB) | A ya da B AO AO BO BO |
A, B ya da AB AA AO AB BO |
A ya da AB AA AA AB AB |
A, B ya da AB AB AO BB BO |
B ya da AB AB AB BB BB |
A, B, ya da AB AA AB AB BB |
| Yalnızca fenotipe bağlı olarak kan grubu kalıtımı | ||||
| Kan grubu | O | A | B | AB |
|---|---|---|---|---|
| O | O | O ya da A | O ya da B | A ya da B |
| A | O ya da A | O ya da A | O, A, B ya da AB | A, B ya da AB |
| B | O ya da B | O, A, B ya da AB | O ya da B | A, B ya da AB |
| AB | A ya da B | A, B ya da AB | A, B ya da AB | A, B ya da AB |
Kaynakça
- Türk Kızılay Kan Hizmetleri [@KanverOrg] (7 Ocak 2016). "En çok bulunduğunu düşündüğün kan grubu, aynı zamanda en çok ihtiyaç duyulan kan grubu oluyor. #kanverhayatkurtar t.co/DaDBoZzisQ" (Tweet). Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020 – Twitter vasıtasıyla.
-
- tard.org.tr. "Eritrosit içeren komponentler" (PDF). 4 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2012. (Türkçe) (14 Mart 2012).
- "RBC compatibility table". American National Red Cross. Aralık 2006. 4 Ağustos 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2008.
- Blood types and compatibility 19 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. bloodbook.com