II. Gubaz

Gubaz'ın annesi Valeriana, Bizanslıydı. I. Tsate'nin Valeriana ile olan evliliği, Lazika soyluları ve Bizans elitleri arasında kaydedilen en eski evlilik olarak gözükmektedir.[1] Genellikle senatör aristokrasisinden olmak üzere, Bizanslı kadınlarla evlenmek Laz kraliyet ailesinde yaygındı: Gubaz'ın amcası Kral Opsite (tam olarak hangi tarihlerde hüküm sürdüğü bilinmiyor), Bizanslı soylulardan Theodora ile evliydi. Gubaz'ın kendisinden sonra tahta geçen Tsate adlı küçük kardeşi ve isimsiz bir kız kardeşi olduğu bilinmektedir. Evli ve çocukları olan Gubaz'ın ne çocuklarının ne de karısının adı bilinmektedir.[2][3] Gubaz'ın babasının adı, antik yıllarda yazılmış kaynaklarda geçmemektedir. Cyril Toumanoff, Gubaz'ın Kral I. Tsate'nin oğlu olduğunu ve ondan sonra tahta geçtiğini, ayrıca amcası Opsite'nin asla bir kral olarak Lazika'yı yönetmediğini varsaymıştır.[4]

Gubaz'ın tahta çıkma tarihi bilinmemekle birlikte, ilk kez Lazların kralı olarak onaylandığı 541'e yakın bir tarihte olduğu belirtilmektedir. İmparatorluk sarayında bir makam olan silentiarius makamında olduğundan, tahta çıkışından önce Bizans'ın başkenti Konstantinopolis'te birkaç yıl yaşamış olması ihtimalinin yanı sıra; tahta çıkışından sonra onursal bir atama olarak bu unvanın kendisine verilmesi ihtimali de bulunmaktadır.[5]

I. Hüsrev'in yer aldığı Drahmi (r. 531-579)

Lazika; Kral I. Tsate, Sasani egemenliğini 522 yılında reddettiğinden beri Bizans'a bağımlı bir devlet olmuştu. Ancak İmparator I. Justinianus döneminde uygulanan Bizans tedbirleri Lazika halkı tarafından hoş karşılanmadı. Özellikle magister militum İoannis Tzibus tarafından bir ticaret tekeli kurulması ve Petra şehrinde Lazika'ya yapılan ithalatın sıkı bir şekilde kontrol edilmesi, Gubaz'ın Sasani Şahı I. Hüsrev'den yardım istemesiyle sonuçlandı.[6][7]

540'ta Hüsrev, Bizans eyaleti Mezapotamya'yı işgal ederek 532 yılında imzalanan Sürekli Barış'ı bozdu.[8] 541 baharında, Laz rehberler liderliğindeki Hüsrev ve askerleri, dağın üstünden geçerek Lazika'ya (Gubaz'ın gösterdiği yere) ulaştılar. İoannis Tzibus komutasındaki Bizanslılar, Petra'da Sasani birliklerine karşı direndiler; ancak Tzibus öldürüldü ve kale de bir süre sonra düştü.[9][10] Hüsrev, Petra'ya bir Sasani garnizonu bıraktı ve ülkeyi terk etti. Bir süre sonra Lazlar, Hristiyan olmalarından dolayı Sasanilerin Zerdüştçülük dinine sıcak bakmamaları ve Karadeniz ile Bizans arasındaki ticaretin sona ermesinden etkilenerek durumdan rahatsız olmaya başladılar.[11][12] Prokopius'un yazdıklarına göre, Lazika'nın stratejik konumunun farkında olan Hüsrev, Lazları başka bölgelere yerleştirmek ve onların yerine Sasani halkını Lazika'ya koymak niyetindeydi. Bu amaç doğrulsundan ilk adım olarak, Gubaz'a suikast düzenlemeyi planladı. Hüsrev'in niyetine karşı önceden uyarılan Gubaz, tekrar Bizans'a bağlandı.[5][12][13]

6. yüzyılda Lazika Krallığı ve çevresindeki bölgeler

548'de Justinianus, Lazika'ya Dagisthaios komutasında 8.000 kadar adam gönderdi. Lazika kuvvetleriyle birleşen Bizans birlikleri, Petra'daki Sasani garnizonunu kuşattı. Dagisthaios, Lazika'ya giden dağ geçitlerini kontrol etmeyi ihmal etti ve Mihr-Mihroe komutasındaki daha büyük bir Sasani askerî birliği bölgeye gelerek kuşatmayı büyüttü.[13][14][15] Yine de Sasaniler yeterli kaynağa sahip değildi. Petra'daki garnizonu güçlendiren ve tedarik yollarını güvence altına alması için bölgeye Fariburz komutasında 5.000 asker daha bırakan Mihr-Mihroe, Lazika'dan ayrıldı. Ertesi yılın ilkbaharında güçlerini birleştiren Gubaz ve Dagisthaios, yaptıkları saldırı ile Phabrizus'un ordusunu yok ettiler ve hayatta kalan askerleri İberya'ya sürdüler. Aynı yılın yazında, Gubaz'ın ordusu Horyanların önderlik ettiği yeni bir Sasani ordusuna karşı bir zafer daha kazandı. Ancak müttefikler, bir başka Sasani ordusunun Petra'yı takviye etmesini engelleyemedi. Bunun sonucunda Dagisthaios geri çağrıldı ve yerine Bessas gönderildi.[16][17][18]

550 yılında Sasani yanlısı bir isyan, Lazika'nın kuzey komşusu olan Abazglar arasında patlak verdi. Gubaz ile kavgalı olan yüksek rütbeli soylu bir Laz Terdet, isyanı fırsat bilerek Tzibile Kalesi'ni Sasanilere verdi. Ardından, Lazika Krallığı altındaki toplumlardan biri olan Apsililer kaleyi yeniden ele geçirseler de İoannis Guzes tarafından ikna edilinceye kadar Lazika egemenliğinde olmayı reddettiler.[19][20] 551'de Bizanslılar, sonunda Petra'yı ele geçirip yerle bir etti. Ancak Mihr-Mihroe komutasındaki yeni bir ordu, Lazika'nın doğu kesimi üzerinde bir Sasani kontrolü sağladı. Lazika'daki Bizans kuvvetleri Fasis Nehri'nin ağzının batısına çekilirken, Gubaz ve ailesinin de içlerinde olduğu Lazlar dağlara sığındılar. Gubaz, 551-552 kışınıda Mihr-Mihroe tarafından gönderilen elçilerin sunduğu barış tekliflerini reddetti. 552'de takviyeler alan Sasanilerim kaleye yaptıkları saldırılar, Bizanslılar ve Lazlar tarafından püskürtüldü.[21][22]

Sonraki iki yıl boyunca Bizanslılar, Lazika'daki kuvvetlerini arttırmalarına rağmen nihai bir başarı elde edemediler. Bunun sonucunda Gubaz, Justinianus'a yenilginin sorumlusu olarak generallerin yetersizliğini gösteren ve generalleri suçlayan bir yazı yazdı. Bessas Konstantinopolis'e geri çağrıldı; fakat diğer iki general, Martinus ve sakellarios Rusticus, Gubaz'dan kurtulmaya karar verdi. Konstantinopolis'e, Gubaz'ı Sasanilerle ilişki kurmakla suçlayan bir mesaj gönderdiler. Justinianus, Gubaz'ın kendisini sorgulamasını amaçlayarak iki generale gerektiğinde zor kullanarak onu tutuklama yetkisi verdi. Eylül/Ekim 555 döneminde iki Bizans generali, Gubaz'ı, Sasanilere ait bir kalenin kuşatılmasını gözlemlemeye davet etti. Bir araya geldiklerinde, Rusticus'un kardeşi İoannis, kralı hançer ile bıçakladı. Attan düşen Gubaz, Rusticus'un hizmetçilerinden birinin kendisine son darbeyi vurmasıyla öldürüldü.[23][24][25]

Gubaz suikastının ardından Lazlar, bir süre Sasanilere karşı olan saldırılara katılmayı bıraktılar. Onoguris Kalesi'ne karşı yapılan bir Bizans saldırısı başarısızlıkla sonuçlandı. Lazlardan oluşan bir meclis, olayları Justinianus'a bildirerek soruşturma başlatılmasını ve Gubaz'ın küçük erkek kardeşi Tsate'nin kral olmasını istedi. Bu sırada Konstantinopolis'te yaşayan Tsate, Lazika'nın yeni kralı oldu. Bizans imparatoru istekleri kabul ederek Gubaz'ın öldürülmesinin araştırması için Athanasius (belki de aynı adı taşıyan eski praefectus praetorio) adında "önde gelen bir senatör" ve Lazika tahtına çıkması için Tsate'yi Lazika'ya gönderdi. Athanasius'un soruşturması, Gubaz'a yapılan ihanet suçlamalarını temizledi. 556 sonbaharında Rusticus ve kardeşi İoannis suçlu bulunarak idam edildiler; ancak Martinus sadece görevinden azledildi.[26][27][28]