Helen Yayı

Helen Yayı (Girit Yayı), Afrika levhası'nın Ege denizi altına daldığı alanda oluşan aktif deprem ve volkan üreten bir tektonik alandır[1]. Yunanistan'ın güneybatısındaki İyon Denizi'nden başlar, Girit'in ve Rodos'un güneyinden geçer, Fethiye Körfezine doğru uzanır[2]. Alan, Kuzey Anadolu Fayı, Ölüdeniz Fayı, Yunan kesme zonu ve Batı Anadolu'nun GB yönlü açılma hareketinin etkisindedir.

Hellenic arc

Helen yayı alanında dalan Afrika Levhasının çekme gücü, yay ardı gerilmenin oluşturduğu güç ve Anadolu Levhasının batıya hareketi birbiriyle ilişkilidir. Bu alanda Üst Miyosen'den itibaren aktif tektonizma etkili olmuştur. Tektonik hareketlerle oluşan deformasyon neticesinde yerkabuğu incelmiş ve çökmüş, bu alana Akdeniz'in suları dolarak Ege Denizi'ni oluşturmuştur. Kıbrıs ve Helen dalma-batma zonu arasında ve Ege'nin güneyinde Tortoniyen devrinde başlayan vokanizma ve yükselme sonunda yanal yayılmalar gelişmiştir. Anadolu levhası yılda 23 mm hızla batıya hareket etmektedir. Ege bloğu da Helen yayı boyunca yılda 35 mm hızla Afrika levhasının üzerine binmektedir. Helen yayı depreşim dalgası (Tusunami) oluşturabilecek bir sistemdir. Bu yay üzerindeki gerilmeler Batı Anadolu'yu aktif deprem alanı yapmaktadır[3].

Afrika levhasının kuzeye hareketi ile Akdeniz tabanı sıkıştırılmaktadır. Akdeniz tabanı Helen Yayı boyunca kuzeydeki Avrasya tabanı altına dalıp, yok olmaktadır. Bu Litosfer parçası magmaya karışıp erimekte ve yüzeye volkanizma olarak geri dönmektedir. Bu hareket alanda 12 volkanik ada oluşturmuştur[4].

Helen Yayı Girit'in güneyinden KD yönünde, Rodos'un güneyinden, Fethiye Körfezi'ne doğru uzanır. Bu yay Fethiye Körfezi ve Girit arasında Strabo ve Plini çukurları kenarında ters fay bileşenli, sol yönlü doğrultu atımlı fay karakterindedir. Bu yayın devamı Kıbrıs kuzeyi ve İskenderun Körfezine kadar uzanır. Bu alanda Afrika Levhası KKD yönünde Anadolu Levhasının altına dalmaktadır[5].

Helen yayını oluşturan fay hatları Isparta Gölcük Gölü'ne kadar ulaşmaktadır. Oluşan gerginliğin bu gölde volkanik aktiviteye neden olmasından korkulmaktadır[6].

Helen-Kıbrıs yayı üzerindeki yıkıcı depremler[5]:

  • 1741 Rodos depremi
  • 1743 Antalya depremi
  • 1922 Karpathos depremi
  • 1926 Rodos depremi Ms:7.0
  • 1926 Finike depremi Ms:6.8
  • 1941 Kıbrıs depremi Ms:5.9
  • 1949 Karpathos depremi Ms: 7.2
  • 1953 Papos depremi (Kıbrıs)Ms:6.1
  • 1957 Fethiye depremi Ms:7.2
  • 1959 Köyceğiz depremi Ms:5.7
  • 1969 Kastellorizo depremi Ms:6.3
  • 1996 Paphos depremi Ms:6.2
  • 2003 Antalya depremi Ms:4.8
  • 2005 Kaş, Antalya depremi Ms:5.5
  • 2009 Girit depremi Ms:6.2
  • 2011 Girit depremi Ms:6.3
  • 2020 Girit depremi Mw:6.4

Kaynakça
  1. GÖNENÇ, Tolga ve diğ. "GİRİT BÖLGESİNİN İZAFİ KABUK KALINLIĞI DEĞİŞİMİNİN MANYETİK VE SERBEST HAVA GRAVİTE ANOMALİLERİ İLE İRDELENMESİ" (PDF). deu.edu.tr. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
  2. AYDINOĞLU, İrfan (2 Ocak 2014). "Helen Yayı depremleri başımıza dert açabilir". bandirmamanset.com. 17 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
  3. ALPAR, Bedri; KURAN, Uğur; YALÇINER, Ahmet C.; ALTINOK, Yıldız. "TÜRKİYE ÇEVRESİ DENİZLERDE DEPREŞİM DALGASI OLUŞMA OLASILIĞI BULUNAN BAZI BÖLGELER" (PDF). imo.org.tr. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
  4. "Ege'deki volkan uyanabilir!". milliyet.com.tr. 17 Ocak 2013. 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
  5. DEMİRTAŞ, Dr. Ramazan. "HELENİK-KIBRIS YAY SİSTEMİ DİRİ FAYLARI, PALEOSİSMOLOJİK ÇALIŞMALAR VE GELECEK DEPREM POTANSİYELLERİ". academia.edu. 3 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
  6. ELİTOK, Ömer; GÖRMÜŞ, Muhittin. "Jeolojik Öykü". ISPARTA VE JEOLOJİ Isparta ve Jeoloji; Gölcük Volkanizması (Isparta) ve Çevresel Sorunlar. 15 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2018.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.