Hamzavilik

Hamzavilik. Bayrâmiyye Melâmîliği ya da 1561'den sonraki adıyla Hamzavîlik, Osmanlı sariliğinin Kalenderîler'den sonra Vahdet-i Mevcûd'çu sûfi topluluklarından biri olarak da tasavvuf tarihinin en dikkate değer tarikatlerindendir.

Hamza Balî'nin idamından yaklaşık, çeyrek yüzyıl sonra bile Hamzavî hareketinin güçlü bir şekilde devam ettiği görülmüştür. Yeni bir bastırma ve takibat dönemini müteakip bir on yıl daha sükuttan sonra 1582'lerde tekrar alevlendiğini tahmin ettiriyor. 1582'de yeniden ve üstelik daha yoğun bir biçimde tekrar ayaklanmışlardır. Özellikle Edirne (Paşa) sancağında Rodoscuk (Tekirdağ), Vize sancağında Burgos, Hayrabolu ve Bosna sancağında İzvornik (Zvornik), Gradjanice (Gracanica), Aşağı Tuzla (Tuzla-i Zîr = Dolnja Tuzla) ve Yukarı Tuzla (Tuzla-i Bâlâ= Gornja Tuzla) kazaları ve bunlara bağlı köylerle, Hersek sancağı bu hareketin merkezleridir. Kadınlarıyla birlikte sohbet meclisleri düzenleyerek "birbirlerinin avretlerinin omuzlarına yapışup musâhabet etmek" ve "bir nice ef âl-i kabîha işlemek" ile suçlanmışlardır. Devlet tarafından gönderilen talimatlarda suçları kesinleşenlerden sipahi zümresinden olanların hapsedilmesi, olmayanların idam edilmesi söylenerek: iftira ve yalan isnatlardan, yalan şahitliği ile suçsuz kimselere zulümden şiddetle kaçınılması da tembih edilmektedir.