Diren
Diren - Türk ve Altay halk inancında ve mitolojisinde Şeytan Piri. Tiren (Tiyren, Teyren) de denir. Şeytani İnsan. Kuran-ı Kerim’deki “Şeytan Evliyası” tabiri ile benzerlik gösterir. İnsanların her tür isteklerini yerine getiren kötücül ruhlara da bu ad verilir. Fakat bu ruhun karşısındaki insan o kadar kötüdür ki, onun tarafından kandırılır. İşte bu kişilere Diren denilir. Eren kavramının karşıtı olarak algılanır.
Teyren
Teyren (Seren, Seğeren, Seğren, Seyren) – Türk ve Altay mitolojisinde İblis. Tayran da denir. Tek ayaklı, tek kollu, tek elli, tek bacaklı ve tek ayaklıdır. Tek gözlüdür ve o gözünü de uzun kirpikler örter. Gözüne göründüğü kişinin sahibi olur ve o ne istiyorsa yapar fakat karşılığında onun ruhuna sahip olur. Bu yönüyle Faust’taki Mefisto’yu (İblisi) andırır. Sözcüğün Arapça Tayran (Kuşlar) ile hiçbir ilgisi yoktur. Çünkü bu varlığın yer aldığı Vugur Türkleri’nin İslam veya Arap Dünyası ile hiçbir bağı olmamıştır. Kelime "Diren" sözcüğünden türemiştir. Seren veya Sereğen olarak söylenişi ise Yuanan mitolojisindeki Siren adlı varlıkları akla getirir. Sirenler söyledikleri şarkılar iye denizcileri büyüleyip kandıran, denizkızına benzer şeytani özellikleri olan varlıklardır. Onlar da tıpkı insan ruhunu ele geçiren Sereğen gibi insanları alıkoyarlar. Sirenler bunu ruhsal olarak değil denizcileri alıp kendi adalarına götürerek köleleştirerek gerçekleştirirler.
Etimoloji
(Dir/Tir) kökünden türemiştir. Canlılık ve karşıtlık anlamı vardır. Aynı zamanda dirgen adlı üç çatallı tarım aracının diğer söyleniş biçimidir. Eski Türkçede Tirge/Tire, Moğolca Tarhı, Tunguzca Türe sözcükleri küfretmek, lanetlemek, hor görmek anlamları taşır ve bu sözcükle de bağlantılıdırlar. Eren sözcüğüyle olan karşıtlığı Evrim ve Devrim sözcüklerindeki karşıtlığa benzer bir durumdur.
Kaynakça
- Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0)