Buzul teknesi

Buzul teknesi, buzul topoğrafyasına ait bir terimdir.

Buzul Çağı’nda dünya genelinde meydana gelen 4-5 °C sıcaklık düşmesine bağlı olarak Kuzey Yarım Küre'nin kuzey kesiminde buzullaşma artmış, Amerika kıtasında Göller Bölgesine, Avrupa'da Alp dağlarının eteklerine kadar olan kesimler buzullarla kaplanmıştır. Orta kuşakta ise dağların yüksek kesimlerinde buzul oluşumu meydana gelmiştir.

Zamanla iklimin yumuşası ve buzulların harekete geçmesi, sıcak dönemlerde ise eriyerek yükseklere çekilmeleri, soğuk dönemlerde ise aşağılara, vadilere dek inmeleri sırasında yaptıkları bu hareketler vadilerin zımpara taşı gibi örselenip şekillenmesine yolaçmıştır. Vadiler zamanla aşınarak tekne şeklini alınca ortaya buzul vadileri çıkmıştır.

Kısaca yüksek dağlardaki buzulların eriyerek hareket etmesiyle, buzulların dağları aşındırması sonucu oluşan oluşan vadi tipine denmektedir.

buzul teknesi (galasye vadisi, glasyal vadi, glasyal tekne, Buzul vadisi)

glacial valley, glacial trough

Buzul aşındırması sonucu meydana gelmiş, bir taban ile onu iki tarafından sınırlayan yamaçlardan oluşan, ağız kısmı açık ve bu kısma doğru az veya çok herhangi bir eğime sahip olan doğal oluk. Çoğunluğu ile eski akarsu vadilerine karşılık gelen ve sonradan içlerine yerleşen buzullar tarafından işlenerek şekil değişikliğine uğramış bulunan buzul vadilerinin enine profilleri "U" harfi şeklindedir. Bu durum buzulun vadinin hem tabanını hem de yamaçlarını aynı anda aşındırmasından ileri gelir. Ayrıca buzul vadileri, buzulların her iki yamacı da aynı derecede aşındırmaları ve sağa sola fazla sapmamaları sonucu, hemen hemen düz bir şekilde uzanır ve tekne görünümündedir. Buzul vadilerinin boyuna profillerinde ise, fazla oyulmuş çukur kısımlarla bunları birbirinden ayıran sürgü veya eşikler birbirlerinin takip eder. Bu durum boyuna profile basamaklı bir şekil kazandırır. Sürgülere karşılık gelen yerlerde ters eğimler bulunur.[1]

Görünüş itibarıyla daha çok flüviyal vadilerden “U” biçimli vadilerine benzerler. Bununla birlikte , buzul vadileri buzulların akarsu vadileri içine yerleşip onları işlemesiyle şekillenirler. Dolayısıyla , tekneler , akarsu vadilerinin değiştirilmiş , işlenmiş şekilleridir. Bunlar vadi buzullaşmasına bağlı olarak ortaya çıkarlar.

Glasyal vadiler , enine profillerinde olduğu gibi , boyuna profilleri bakımından da akarsu vadilerinden oldukça farklıdırlar. Buzul vadilerinin boyuna profilleri kendine özgü özellikler gösterir. Şöyle ki , bir buzul vadisinin boyuna profilinde , akarsu vadisi profilinde olduğu gibi , düzenli bir eğim ve sürekli bir iniş söz konusu değildir. Tam tersine , tekne vadinin boyuna profili inişli çıkışlı veya basamaklı bir görünüm sunar. Bir diğer ifadeyle , boyuna profili boyunca basamak ve çanaklar görülür. Basamaklara aynı zamanda sürgü veya eşik adı da verilmektedir. Bu şekildeki düzensiz bir durum , buzulun kalınlığına , ana kayadaki direnç farklılığına bağlı olarak ortaya çıkar. Ayrıca , yan kolların ana buzula karıştığı yerlerde de aşındırmanın kuvvetlenmesine bağlı olarak bir çukurluk , dolayısıyla basamaklı bir durum kendini gösterir. Bütün bunlarla birlikte , bir buzul vadisinin yukarı kısmında düzenli ve bir akarsu vadisine göre çok daha fazla bir eğim , aşağı kesiminde (dil kısmı) ise , tatlı bir eğim ve bir çanak (dil çanağı) söz konusudur.[2]