Bilişsel dilbilgisi

Bilişsel dilbilgisi, Ronald Langacker tarafından geliştirilen ve dilbilgisi, anlambilim ve sözlükçenin ayrı süreçler olarak var olmadıklarını; aksine, bir süreklilik içinde var olduklarını varsaydığı dilde bilişsel bir yaklaşımdır.[1] Dile dair bu yaklaşım, bilişsel dilbilimin ilk projelerinden birisidir.[2] Bu yaklaşıma göre dilbilgisi, anlamdan bağımsız olarak çalışan bir biçimsel sistem değildir. Aksine, dilbilgisi kendi başına anlamlı ve anlambilimden ayrılmazdır.

Dilbilgisine dair bir başka bilişsel yaklaşım da inşacı dilbilgisidir.[3] Bilişsel dilbilgisi, dilsel organizasyonu meydana getiren bilişsel ilkelerin incelenmesine ağırlık verirken, inşacı dilbilgisi belirli bir dili oluşturan dilbilimsel birimlerin daha betimleyici ve ayrıntılı bir açıklamasını sunmayı amaçlamaktadır.[3]

Langacker bilişsel dilbilgisi sistemini ilk olarak Bilişsel Dilbilgisinin Temelleri adlı iki ciltlik eserinde açıklar.[4] "Teorik Önkoşullar" adındaki birinci cilt, dilbilgisinin, "kavramları temsil etmek için bir araya gelen örüntülere ayrıştırılabileceği" hipotezini araştırmaktadır. Bu cilt özellikle dilbilgisi ve anlambilim arasındaki ilişki yönünden, dilin geniş kapsamına odaklanmaktadır.[1] İkinci cilt ise birinci cildi ileri taşıyarak, Langacker'in bahsi geçen teorilerinin uygulanabileceği yollara dair ayrıntılara inmektedir ve bu sebeple "Betimsel Uygulama" olarak adlandırılmıştır. Langacker okuyucularını eserinin birinci cildinde sunulan araçları - ağırlıklı olarak İngilizceye ait - çeşitli dilbilgisel durumlarda kullanmaya davet eder.[5]