Bilgisayar destekli eğitim

Eğitimde bilgisayar kullanımının, yani bilgisayar destekli eğitimin tarihçesini bu çalışmaya ışık tutması açısından Dünyadaki ve Türkiye’deki gelişimiyle incelemek yerinde olacaktır. 1950’li yılların sonlarında Amerika Birleşik Devletleri’nde, Stanford ve Illinois üniversiteleri gibi gelişmiş üniversitelerde, bilgisayar yönetsel amaçlarla kullanılmaktaydı. 1960’lı ve 1970’li yıllarda maliyeti daha düşük bilgisayarların devreye girmesiyle, eğitim uygulamaları ile ilgili projeler de geliştirilmeye başlanmıştır. Bu projelerden en önemlileri IBM 1500, PLATO ve TICCIT sistemleridir.

Florida Eyalet Üniversitesi’nce gerçekleştirilen IBM 1500 projesi ile önceleri üniversite düzeyinde bilgisayar destekli fizik ve istatistik öğretimi, daha sonraları 1960’ların ortasında ise okuma ve matematik becerilerinin yükseltilmesine ilişkin öğretim yapılmıştır.

Bilgisayarın eğitimde kullanılmasına ilişkin ilk geniş kapsamlı proje sayılabilen PLATO ise İllinois Üniversitesince, Control Data Corporation işbirliğiyle gerçekleş- tirilmiştir. Projenin amacı, üniversitelerde değişik disiplin alanında öğrencilerin bilgisayar destekli öğretim gereksinimini karşılamaktır. Plato sistemi yıllardır başarı ile uygulanmakta ve günümüzde de geçerliliğini korumaktadır. TICCIT sistemi ise, 1977’de Texas Üniversitesi ve Brigham Üniversitesi üniversitelerince ortaklaşa geliştirilen ve özellikle Matematik ve İngilizce derslerine yer veren bir projedir.

Amerika’daki bu projelerin etkisiyle, 1970’li yıllarda İngiltere, Fransa ve Almanya’da bilgisayar destekli öğretim konusunda aşamalar kaydedilmiştir. İngiltere’de 1980 yılında yürülüğe konulan "Mikro-Elektronik Eğitim Programı; Fransa’da 1983’te "100.000 Bilgisayar" hedefinin belirlenmesi ve bu hedefe kısa sürede varılması üzerine 1985’te "Herkes için İnformatik" programının başlatılması; Federal Almanya’da 1975’te orta öğretimin üst kademelerine bilgisayar eğitimi verilmesi ve daha sonra alt kademelerine de yaygınlaştırılması bu gelişmelere örnek olarak verilebilir.

Eğitsel anlamda bilgisayar kullanımının avantajlarını beş başlıkta toplayabiliriz.

Kuşkusuz her yöntem ya da sistem bünyesinde yarar ve sınırlılıkları bir arada taşır. Bir yöntemin yarar ve sınırlılıklarının bilinmesi ise o yöntemi uygulamak isteyenlere ışık tutar. Dolayısıyla bu ünitede Bilgisayar Destekli Eğitimin önce yararları, daha sonra ise sınırlılıkları anlatılacaktır. Bilgisayar Destekli Eğitimin yararlarını şöyle sıralamak olasıdır;

• Bilgisayar Destekli Eğitim öğrencilere kendi hızlarında ve düzeylerinde ilerleyebilme olanağı verir, dolayısıyla bireyselleştirilmiş, öğrenci merkezli bir öğ- retimin oluşmasına yol açar.
• Bilgisayar Destekli Eğitim etkileşim sağladığı için en sıkıcı çalışmaları bile ilginç kılabilir. Renk ve grafik gibi görsel uygulamalar sayesinde öğrenme etkili kılınır.
• Hem anında dönüt sağladığı için, hem de sağlanan dönüt öğretmeninki gibi herkesin içinde olmadığı için öğrenciye rahatlık sağlar.
• Benzeşimler sayesinde öğrencilere özgün ortamlar sağlar. Öğrenciler benzeşimler yoluyla dış dünyaya açılma şansını bulurlar. Sınıf içinde uygulanması olanaksız ya da tehlikeli olabilecek deneylerin gerçekleştirilmesinde de Bilgisayar Destekli Eğitim yazılımları kullanılabilir.
• Bilgisayar Destekli Eğitim uygulamaları sayesinde öğretmen zamanını daha rahat kullanabilir. Yazı tahtasına yazılarak zaman kaybına yol açan araştırma türü çalışmalar bilgisayar aracılığıyla verilebilir. Öte yandan bir konuyu kaçıran öğrenci öğretmeni rahatsız etmeksizin, aynı konuyu bilgisayardan işleyebilir.
• Öğrenilecek konuya yönelik çoklu ortamlar oluşturarak,öğrenme sürecini aktifleştirir.
• Duygusal ve davranışsal açıdan yetersiz öğrencilerin öğrenme ve iletişim bozukluklarının giderilmesinde etkili olabilir.
• Öğrenciler dersi izlerken çizimler, renkler, şekiller, resimler vasıtası ile dikkat ve motivasyon düzeylerini oldukça yüksek tutabilirler.
• Daha güvenli ve sıkmayan korkutmayan bir ortam sağlanılır.
• Öğrenciye daha zengin kaynaklara anında ulaşabilme olanağı sağlar.
• Zor kavram ve ifadeleri görsel olarak sunarak daha anlaşılır hale getirir.
• Öğrenciye farklı düşünceleri deneme ve risk alma olanağı sağlar.
• Öğretmeni dersi tekrar etme, hataları ve ödevleri düzeltme vb. işlemlerden kurtararak öğrencilerle daha yakından ilgilenebilme fırsatı verir.

• Ekonomik olarak pahalı olması.
• Bilgisayar kullanıcılarının gerekli programları temin edememesi ya da eksikliklerin olması.
• Sosyal etkileşimi olumsuz etkileyebilmesi.
• Aşırı ve yanlış kullanım sonucunda oluşabilecek sağlık sorunları.
• Psiko-Motor kazanımların elde edilmesinde yeterli olmaz.
• Bazı programlar sadece ait oldukları yazımlar ile çalıştığı için programlar her zaman kullanılamayabilir.
• Eğitim yazılımları ne kadar iyi hazırlanılmış olursa olsunlar eğer eğitim programı ile uyumlu değilse öğretim açışından pek değerli olmayabilir.
• Ders yazılımlarının istenilen kalitede ve amaca uygun olarak hazırlanması uzun zaman almakta ve ekip çalışması gerektirmektedir.
• Var olan eğitim sorunlarının hepsini çözeceğine inanmak doğru bir yaklaşım değildir.

Bilgisayar Destekli Eğitimin verimliliğini sağlamada önemli rol oynayan etmenlerin başında öğretmen gelmektedir. Bilgisayar Destekli Eğitim konusunda öğretmenlerin yaklaşımı ise bu konuda aldıkları eğitime göre biçimlenmektedir. Her teknoloji gibi bilgisayar da kendi başına bir mucize değildir. Bu teknoloji de insan unsuruna bağımlı olup, onun yönetimi doğrultusunda iş yapabilmektedir. Dolayısıyla Bilgisayar Destekli Eğitimde yer alacak öğretmenlerin bu alanda eğitim almış olmaları gereklidir. Öğretmenler ancak bu eğitimi aldıkları takdirde Bilgisayar Destekli Eğitim yönetiminde başarılı olabilirler.

Öğretmenlik meslek bilgisi kapsamında, öğretimin verimini arttırmaya ve her öğrenci için üst düzeyde öğrenmeyi amaçlayan öğretimde denetimi sağlamak için öğretmenin öğretim etkinliği öncesinde, sırasında ve sonrasında kullanması gereken kimi nitelikleri de olmalıdır. Bu nitelikler Bilgisayar Destekli Eğitime aktarıldığında karşımıza çıkan tablo şöyle olacaktır;

• Öğretmen, yardımcı bellek birimlerinde ortaya çıkabilecek bir arızayı teşhis edip, sorumlulara telefonla aktarabilecek düzeyde, teknik terimleri öğrenmiş olmalıdır.
• Öğretmen telefon veya yazıyla kendisine iletilen ve silme, kopyalama gibi basit işlemlerden oluşan bir süreci gerçekleştirebilecek beceri düzeyinde olmalıdır
• Öğretmen bir bilgisayarın onarım gerektirdiği durumu, basit bir müdahaleyle çözümlenebilecek durumlardan ayırdedebilmelidir.
• Öğretmen donanımdan kaynaklanan problemleri, yazılımdan kaynaklanan problemlerden ayırdedebilmelidir.
• Öğretmen birkaç dakikada çözemeyeceği, yardıma ihtiyaç gerektiren durumları çok kısa süre içerisinde teşhis edebilmelidir. Ancak böylelikle ders içinde ortaya çıkan ve çözümü zaman alacak bir problemi çözmeye çalışarak zaman kaybetmesinin önüne geçebilir.

Uzun bir süre bilgisayar kullanıcısı olanlar, yukarıda sıralanan niteliklerin ancak orta vadede ve bilgisayar kullanımıyla edinebileceğini bilirler. Bu niteliklerin kazandırılmasında eğitim, sadece bu sürecin biraz kısaltılmasını sağlayabilir.

Yukarıda sayılanlar dışında, öğretmenin bilgisayar konusunda sahip olması gereken nitelikler de şöyle sıralanabilir:

• Her şeyden önce. öğretmenin Bilgisayar Destekli Eğitime inanması sağlanmalıdır. Bilgisayarın onun karşısında değil, yanında yer aldığına inanmayan bir öğretmenin -her şey ne kadar kusursuz düzenlenirse düzenlensin- uygulamayı sabote etmesinin önüne geçilemez.
• Bilgisayar, öğretmenin en çok zamanını alan işlerini üstlenecektir. Öğretmene bu şekilde boşalan zamanını, eğitimin verimliliği ve kalitesini yükseltmek için, nasıl kullanması gerektiği öğretilmelidir. Bu, öğretmenin daha önce almış olduğu eğitimin bir bölümünün tekrarlanması anlamına gelebilir. Ancak belirli bir süre bilgi aktarıcı olarak görev yapan öğretmende, kolay kolay silinmeyecek alışkanlıkların oluştuğu unutulmamalıdır.
• Gerek bilgisayar programlarının sahip olduğu imkânları kullanarak, gerekse sınıf içinde dolaşıp öğrencileri gözleyerek izlemek, öğretmenin en önemli gö- revlerinden biri durumuna gelecektir. Öğretmene bu konuda yardım edilmelidir. Kaldı ki aktarma işinin bilgisayar tarafından üstlenildiği uygulamalarda, öğrencinin durumunu gösteren ipuçları da değişir. Öğretmenlerin bu konuda da bilgilendirilmesi gerekir. Ayrıca öğrencide teknoloji tarafından izlenme duygusunun yaratılmaması gibi ayrıntılar de Bilgisayar Destekli Eğitimin başarısı için büyük önem taşır.
• Öğretmenin sınıf içindeki davranışlarında, öğrenciyi izlemek dışında da önemli değişiklikler beklenebilir. Öğrencilerin anlamadıkları yerlerde soru sormalarını sağlamak, geleneksel yaklaşımdan daha büyük önem taşır ve daha zordur. Bilgisayar benzetimleriyle oluşturulmuş olan deney ortamlarında -öğrenciler için de yeni bir uygulama olması yüzünden- yönlendirme ihtiyacı oldukça yüksektir. Bilgisayar Destekli Eğitimin sağladığı bireysellik imkânını zedeleyecek davranışlardan kaçınılması için, bazı alışkanlıklardan kurtulmak gerekir. Bu tür örnekler çoğaltılabilir. Bütün bu örnekler, öğretmenlerin daha önce karşılaşmadıkları durumlardır ve bu durumlarda nasıl davranılacağı öğretmene öğretilmelidir.
• Ders bittikten sonra, öğrencilerin dersi izlemesi sırasında elde edilen ve bilgisayara kaydedilen veriler varsa, bu verilerin değerlendirilmesi de, Bilgisayar Destekli Eğitimin önemli potansiyellerinden biridir. Öğretmenin bu konuda da desteğe ihtiyacı vardır. Sınıf içindeki uygulamadan elde edilen verilerin nasıl değerlendirilebileceği önemli bir eğitim ihtiyacıdır. Sonuçların daha önceki yıllardaki sonuçlarla ve diğer sınıflarla karşılaştırılmasının sağlanabileceği avantajlar, öğretmene önemli ufuklar açar.

Öğretmen bilgi sunan tek otorite olmaktan çıkıp öğrencinin daha tecrübeli bir akranı gibi, ona rehberlik eden ve ulaştığı yeni bilgileri yorumlamasına destek olan farklı durumlar ile karşılamalarını sağlayan bir role kavuşmaya başlamalıdır.Öğrencilerin mevcut tecrübeleri ile çelişecek durumlar ortaya koyar ve teknolojinin de yardımı ile yorumlamalarını ister.

Kolaylıkla görülebileceği gibi, Bilgisayar Destekli Eğitimde görev alacak öğretmenlerin yetiştirilmesi problemi, bilgisayar ağırlıklı değil, eğitim ağırlıklı bir eğitim programı gerektirir.

Neden eğitimde bilgisayarı kullanmalıyız?[3]

• Sınıfa hakimiyet kurmada öğretmene yardımcı olur.
• Ders anlatımında kolaylık sağlar.
• Değerlendirme kolaylığı tanır.
• Sınıf ortamına taşınamayacak materyalleri öğrenciye sunabilme imkânı verir.
• Eğitimi monotonluktan kurtarır.
• Depolanan bilgilere ve dokümanlara anında ulaşma imkânı sağlar.
• Zamandan tasarruf sağlar. Ders esnasında yapılan çalışmalarda zamandan tasarruf sağlar 
• Görerek duyarak ve uygulayarak eğitim öğretim olanağı verir.

Gelecekte Bilgisayar Öğretmenin Yerini Alabilir Mi?[3]

Bilgisayarın öğretmenin yerini tutması çok zor. Çünkü öğretmen öğretme görevini yaparken aynı zamanda öğrencinin gelişimine yardımcı eğitimler de vermektedir. Yaptığı hareketler olsun, davranışları olsun, karakteri olsun, konuşması gibi birçok konuda öğrencilerine rehberlik etmektedir. Bilgisayar destekli eğitimin yaygınlaşmasıyla öğretmene düşen görevler artacaktır. Sonuçta öğrenciyi güdüleyecek olan da öğretmenin kendisidir. Öğrencilerle birlikte sürekli öğretim çerçevesinde öğrenmeye devam eden öğretmen, daha akıllı, daha hızlı ve daha kaliteli olacaktır. Eğer bilgisayarlar öğretmenlerin yerini alabilseydi şu ana kadar yapılan az kalitede de olsa eğitim yazılımları öğrenci başarısını önemli ölçüde etkilemeliydi. Oysa her yıl üniversite sınavlarında, Anadolu Liseleri giriş sınavlarında ve diğer sınavlardaki başarısızlık oranı hala aynı. Bilgisayarları yapan ve programlama bizler yani insanlardır. Öğretmenler de birer insan olduklarına göre bilgisayarların öğretimdeki etkiliği ancak 1 terabyte'lık bir sabit diskin yanında 1.44" lük bir disket ancak yapar. Kısaca bilgisayarlar öğretmenleri en az bir asırdan önce yakalayamaz.

BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİMDE YARDIMCI DONANIMLAR

o  Masaüstü, Dizüstü ve Tablet Bilgisayarlar

Masaüstü bilgisayarların taşınabilir ve çok daha küçük versiyonları olan dizüstü bilgisayarlar yanında, son yıllardaki teknolojik gelişmeler ışığında gelişen tablet bilgisayarlarda Bilgisayar Destekli Eğitimin ana donanımlarından biri olarak hayatımıza girmiştir.

o   Projektörler

Bilgisayar ekranındaki görüntünün bir perde ya da duvar gibi düz bir zemine, büyütülerek yansıtılmasını sağlayan araçlardır. Günümüzde mobil telefon ebatlarına kadar, farklı büyüklüklerdeki modelleri bulunmaktadır. Bilgisayar üzerinde yapılan çalışma ya da etkinliklerin topluluklarla paylaşılmasına imkân tanır.

o   Belge Kamera

Herhangi bir platformu üzerine konan herhangi bir materyalin görüntüsüne bağlı olarak bilgisayara aktarır. Bilgisayar ekranı ya da projektör yardımı ile de görüntü topluluklar ile paylaşılabilir. Belge kameralar ayrıca görüntü veya videoyu kaydedebilme özelliğine sahiptir.

o   Akıllı Tahta

Son yılların en çok konuşulan Bilgisayar Destekli Eğitim’e yardımcı donanımlarındandır. Bilgisayar ekranının yansıtıldığı bir zeminde özel bir kalem yardımı ile kumanda edilmesi fikrine dayanır. Akıllı tahtalar kendileri için geliştirilmiş özel yazılımlar sayesinde bilgisayar ekranının dev bir dokunmatik görüntüye dönüşmesinin ötesinde geleneksel tahtalar gibi üzerine yazı yazılabilen ve bu yazıların kaydedilmesine ve gerektiğinde çıktı alınmasına imkân veren yardımcı araçlar olarak kullanılabilir. Bazı akıllı tahta yazılımları alana özel içerikler ve fırsatlarda sunabilir.

o   Cep Telefonları

Bilgisayarlarda kullanmaya alışık olduğumuz çeşitli yazılımları çalıştırabilen küçük bilgisayarlar haline dönüştürülmüş araçlardır.

• Web tabanlı öğretim
• Alıştırma ve uygulama ; Geleneksel değerlendirme yöntemlerine destek olan bir yazılım türüdür. Bir konunun öğretilmesinden çok kavramsal ya da işlemsel içerikte çeşitli tipte sorular yardımı ile konunun pekiştirilmesine yardımcı olurlar.
• Eğitsel içerikli oyunlar; Öğrencilerin fiziksel ve zihinsel yeteneklerini geliştiren ve öğrenmeyi zevkli hale getiren öğretim amaçlı oyun yazılımları içeriğin öğrenilmesi yanında sanat ve estetik duyuları da besleyen özelliklere sahiptir.
• Benzeşim programları; Gerçek ortamın sanal olarak bilgisayar ekranı üzerinde yapılandırılması esasına dayanır. Gerçek hayatta çok zor, maliyetli, tehlikeli olabilecek durumlar oluşturulacak öğrencilerin bu durumları sanal ortamda tecrübe etmesine olanak tanır.
• Öğretici testler
• Bire bir öğretim programları ; Bu tür yazılımlar bir içeriğin çoklu medya bileşenleri yardımı ile aktarılması esasına dayanır. Yazılımlardaki bilgi sunumu doğrusal bir yapıda olabileceği gibi içeriğin yapısına göre dallanmalı bir yapıda da olabilir. İçerik üzerinde çalışan kullanıcılara kaldıkları yeri kaydetme veya ileri geri gezinebilme gibi imkânlar sunabilirler. İçeriğin sunumu yanında değerlendirme etkinlikleri de içerebilirler. Bireysel hıza göre içeriği takip edebilme imkânı tanırlar.

BİLGİSAYAR DESTEKLİ EĞİTİM YAZILIMLARININ NİTELİKLERİNİ DEĞERLENDİRME GÖSTERGELERİ

Uygunluk; Değerlendirmeye konu edilen yazılımın kullanım koşulları ve beklentilerle tutarlılığıdır.

İşlerlik; Yazılımın kullanım sırasında öğrenci karşısında dayanıklılığını ve düşünüldüğü gibi çalışmasını ifade eder.

Etkililik; Yazılımın kalıcı davranış sağlama gücü ya da yazılımın öngörülen amaçları gerçekleştirebilme gücüdür.

Verimlilik; Yazılımın zamansal ve ekonomik anlamda sağlayabildiği tasarruftur.