Bana Manastırı

Bana Katedrali'nin Rus mimar Anatoly Kalgin tarafından yapılan varsayımsal rekonstrüksiyon çizimi, 1907

Manastırın ana kilisesi Bana Kilisesi ya da Bana Katedrali, genel kabule göre 7. yüzyılda inşa edilmiş bir yapıdır. 11. yüzyıla ait bir kaynağa göre katedral 881-923 arasında Gürcü kralı IV. Adarnase tarafından, kubbeli, tetrakonkhos bir yapı olarak yeniden inşa edildi. Bu tarihten itibaren Gürcü Bagrationi hanedanı tarafından Osmanlı dönemine kadar kraliyet katedrali olarak kullanıldı. 16. yüzyılda bölgeyi ele geçiren Osmanlılar bu eski katedrali Kırım Savaşı sırasında Osmanlı ordusu için bir kaleye dönüştürdü. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında büyük ölçüde yıkıldı. Duvar resimlerinin izlerine rastlanan katedralin bir kitabesinin olduğu, bu savaş sırasında burada karargâh kuran Rus ordusundan bir generalin bu kitabeyi götürdüğü söylenir.[1]

Neredeyse tamamen yıkılmış olan Bana Katedrali

Manastırın küçük kiliselerinden birinin de kubbeli tetrakonkhos bir yapı olduğu bilinmektedir. 1907 yılında bölgeyi gezen Gürcü tarihçi Ekvtime Takaişvili’nin verdiği bilgiye göre, bu tarihte küçük kilisenin kubbesi çökmüş, ama duvarlarının bir kısmı ayakta duruyordu. Kilise zamanla tamamen ortadan kalkmıştır.[2]

Bana Manastırı keşişlerinin inzivaya çekildiği kaya mağaraları manastırının keşişler kilisesi olan Mağara Kilisesi, 9-10. yüzyılda inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Bana Katedrali’nin güneydoğusunda, köy yerleşmesinin 700 metre doğusunda yer alır. Yazılı kaynaklardan da bilinen kilise, bir kayadaki mağaraya yaslanarak inşa edilmiştir. Yapının inşasında kireç harcı ve kesme taş kullanılmıştır. Güney tarafında iki adet penceresi bulunan kilisenin batı tarafında, bitişik dikdörtgen bir oda yer alır. Bu odadan kayaya oyulmuş merdivenlerle üste kattaki büyükçe bir odaya çıkılır. Kilisenin kayaya oyulmuş iki adet su deposu vardır. Kilisenin aşağısında harçlı duvar kalıntıları bulunmaktadır. Kilisenin olduğu yeri köylüler “Odalar Deresi” olarak adlandırmaktadır.[3]