Şaumyan

Şaumyan ili, Azerbaycan'ın Kelbecer Rayonu'nun batı yarısı ve Goranboy Rayonu'nun güney kısımına tekabül eder. Kelbecer bölgesi Ermeni güçlerinin kontrolü altına girmiş ve daha sonra yönetim merkezi Şaumyan dahil olmak üzere Goranboy ilinin güney kesimi Azerbaycan Cumhuriyeti'nin kontrolüne girmiştir.

Antik Çağ'da Artsakh'ın, Orta Çağ'da Haçın prensliğinin, 17.-18. yüzyıllarında ise aynı adı taşıyan kale ile beraber Gülistan'ın Melik Abovyan Hanedanı'nın krallığı'nın egemenliğine girmiştir.[1] Sovyet döneminde Ermeni Bolşevik Stepan Şaumyan'ın adı verilmiştir.

Sovyetler Birliği'nin Dağlık Karabağ Özerk Oblastı sınırıları içerisine dahil edilmemesine rağmen 1990'lu yıllara kadar Şaumyan bölgesinin nüfusu, dil ve etnik kimliği açılarından, neredeyse tamamen Ermenilerden oluşturulmaktaydı.

1991 yılının ilkbahar ve yaz aylarında, Gorbaçov'un emriyle Koltso Harekâtı gerçekleştirilmiştir.[2] in which the Sovyet Kızıl Ordu'su bölgenin bazı Ermeni köylerini (özellikle Getashen ve Martunashen) kuşatmış ve sakinleri şiddetle sınırdışı etmişlerdir.

Aralık 1991'de Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Şaumyan bölgesi Dağlık Karabağ Cumhuriyeti tarafından hak iddia edilmiş ve dikkate değer çatışmaların odak noktası olmuştur. Bu çatışmalar bölgenin büyük bir kısımının Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından geri alındığı 1992 yazın doruğa ulaşmıştır. Hasar ağır olmuş ve Ermeni sakinler bölgeyi terketmişlerdir.

Bugün Şaumyan kasabası hâlâ dikkate değer ölüçde savaşın izleri kalmaktadır. Ve kasabada Aşağı Ağcakent adlı köy oluşturulmuş ve etnik Azeri mülteciler[3] ve IDPler yerleştirilmişlerdir.