İsrail'de seçimler

Oy zarfı, 2019

Normal şartlar altında, İsrail’deki şeçimlerle ilgili olan Temel Kanun’a göre, Knesset seçimleri Yahudi ayı Çeşvan (Eylül sonundan Kasım başına doğru) boyunca bir Salı gününde, bir önceki seçimden dört yıl sonra olmalıdır. Buna rağmen, erken şeçimlerin daha önceki bir tarihte oması, Temel kanuna göre mümkündür ve genelde olanda budur[3]. Erken seçimler, Knesset üyelerinin çoğunluklu oylamasıyla, Devlet Başkanı’nın iradesiyle ve ya hükümetin yasamayla ilgili parlamentodan destek alamamasından doğan faaliyetsizlik sonucuyla gerçekleşir. Eğer Knesset yıllık bütçe kanunu 31 Mart tarihine kadar onaylanmazsa, bu yine erken seçime yol açar. Seçimin tarihi yine Knesset oylamasıyla ertelenebilir.

İsrail’de kapalı parti listesi metodu kullanılır[4], böylece vatandaşlar kişilere değil, istedikleri partilere oy verir. Knesset’teki 120 sandalye, D’Hondt metoduyla, aldıkları oya orantılı olarak partilere verilir. Knesset’te sandalye alacak partilerin seçim barajı oranında ve ya daha fazlası oy almaları gerekmektedir[4]. Partiler seçimlerde ittifak oluşturarak seçim barajını geçme hakkına sahiptirler. Düşük seçim barajı, azınlık partilerinin de ülke yönetimine katılmasını sağlamaktadır. İki parti oy fazlalıklarını birleştirme kararı alabilir ve bu oy fazlalığı bir sandalye anlamına gelirse, fazlalık oyların fazlasına sahip olan parti sandalyeye sahip olur[5].

Oy verme işlemi, dünyanın her yerindeki İsrail elçiliklerinde, seçim gününden 12 gün önce başlar. İsrail dışında yaşayan resmi göreve sahip kişiler, aileleri ve İsrailli gemilerle denizde olan bahriyeliler oy vermeye bu süreçte başlayabilir. Oy sandıkları, askerler için 72 saat önce açılır ve askerler seçim günü sonuna kadar oy verebilir. Seçim günü yasal resmi tatildir. Birçok oy sandığı sabah 7 ve akşam 10 arası açıktır ama saat 10’da sırada bekleyen kişiler varsa, sandık o kişilerin tamamı oy verene kadar açık kalır. 350 kişinin altında nüfusa sahip olan yerlerde, hastanelerde ve hapishanelerde oy sandıkları sabah 8’den akşam 8’e kadar açık kalır[6]. Seçim saatlerinde oy veremeyen hastalar ve hastane çalışanları, sandıkların diğer herkese kapalı olduğu saatlerde oy verme hakkına sahiptirler[7].

Her oy veren, kayıtlı adresine yakın bir oy sandığına atanır ve her oy sandığı bir seçmen listesine sahiptir. Sandıkta, görevliler önce seçmenin kimliğiyle o sanığa kayıtlı olup olmadığını kontrol eder ve listede kişinin adını işaretler. Dana sonra oy pusulasını, bir zarfla seçmene verir. Seçmen kapalı bir oy verme alanında oy vermek istediği partinin pusulasını alır, zarfın içine koyar ve dışarıda bulunan sandığın içine atar[8]. Hastaneler, İsrail elçilikleri, askeri üsler, kadın sığınakları ve İsrail gemilerinde, tıp çalışanları, hastalar, diplomatlar ve aileleri, Yahudi Ajansı çalışanları, askerler, mahkumlar ve hapishane çalışanları, denizciler ve kadın sığınaklarında yaşayanlar için özel sandıklar kurulur. Özürlüler için ülkenin birçok yerinde özel sandıklar kurulur ve görevde olan polisler herhangi bir sandıkta oy kullanabilir. Buna rağmen, bir polisin bir defadan fazla oy vermemesi için, çifte zarf yöntemi kullanılır. Oylarının bulunduğu zarf kimlik bilgileriyle daha büyük zarf içine konulur. Sayım esnasında önce listelerde tek oy atıp atmadıkları kontrol edilir ve daha sonra asıl oyları sayılır.

Sandıklar kapandığında, görevliler, oyları sayıp sonuçları kaydettikleri tutanaklarla oyları, 25 oy sayma merkezinden birine gönderir. Burada tutanaklar bir usülsüzlük varmı diye kontrol edilir ve sonuçlar Merkezi Seçim Komitesi’nin sistemine girilir. Bu sistem internete bağlı değildir.

Sistem tarafından tespit edilen herhangi bir kusur ve ya sorun, bölge hakimine götürülür. Sonuçlar Merkezi Seçim Komitesi tarafından açıklanır (8). Çifte zarflar Knesset’e getirilir ve bütün oylar sayıldıktan sonra sayılırlar. Bir takım büyük zarftaki kimlik bilgilerini kontrol eder listelere bakarak böylece birden fazla oy kullanıldıysa bunlar tespit edilir. Daha sonra oyların bulunduğu küçük zarflar başka bir takım tarafından sayılır. Böylece oyların kimler tarafından verildiği bilinmez. Kamu hizmetinde çok yüksek mertebede bulunan kişiler, mesleği askerlik olanlar, zorunlu askerlik görevini yerine getirenler ve üç aydan fazla hüküm giymiş mahkumlar dışında, 21 yaşını geçmiş bütün İsrail vatandaşları, Knesset’e seçilme hakkına sahiptir.

Aşağıdaki kişiler, amaçlarıyla çelişen görevlere sahip oldukları için, Knesset vekili seçimlerine giremez[9]:

• İsrail Devlet Başkanı
• İki İsrail Devleti Baş Hahamları
• Görevde olan hakimler
• Dini mahkemelerde hakim olan ve hala görevde olan kişiler
• Devlet denetçisi
• Hahamlar ve ya diğer dini görevleri gereği maaş alan kişiler
• Kıdemli devlet ve ya ordu görevlileri

Aşağıdaki nedenler bir partinin Knesset seçimlerine katılmasını engeller[10]:

• İsrail Devleti’nin, Yahudi halkının devleti olduğuna karşı çıkmak
• Devletin demokratik yapısına karşı çıkmak
• Irkçılık yapmak
• İsrail Devlet’ine karşı silahlı mücadeleleri desteklemek

Seçimlerden sonra, Devlet Başkanı, seçilen partilerle görüştükten sonra, Knesset’te bulunan partilerden, koalisyon kurması en mümkün olanına hükûmet kurma görevi verir. Genelde en çok sandalyeyi alan partinin lideri olsa da bu kişi, bu bir zorunluluk değildir. Bir parti 61 sandalye kazanırsa, koalisyonsuz hükûmet kurma hakkına sahip olur, ama hiçbir parti 56 sandalyeden fazla sandalye kazanamamıştır İsrail seçimlerinde. Bu nedenle her zaman koalisyon kurmak bir zorunluluk olmuştur[3]. Hükûmet kurma görevini alan parti 42 gün içerisinde farkli partilerle görüşüp anlaşmaya varır ve hükûmeti güven oyu için Knesset’e sunar. Eğer Knesset sunulan hükûmeti onaylarsa (en az 61 oyla) sunan lider Başbakan olur.

Koalisyon hükümetleri genelde dayanaklı değildir. Bunun sebebi koalisyonu kuran partilerin birçok konuda farklı görüşlere sahip olmasıdır ve genelde bu koalisyonlar, tarafların koalisyonu bırakmasıyla sona erer. Buna rağmen, en az 61 sandalyeye sahip koalisyonlar (ki ana koalisyona bağlı olmayan partilerden yeni destek almak hakkına sahiptirler) hükümette kalırlar.

Partiler içim seçim barajı 1988 yılına kadar 1% di. Daha sonra 1.5% a yükseldi ve 2003 yılında 2% ye yükselene kadar öyle kaldı. 11 Mart 2014 tarihinde, Knesset yeni bir kanun geçirerek, barajı 3.25% e çıkardı (aşağı yukarı 4 sandalye) [11]. 1992 yılında daha istikrarlı hükümetler oluşturmak adına, İsrail, doğrudan Başbakan seçme sistemine geçti. Başbakan, 1996, 1999 ve 2001 yıllarında, Knesset seçimlerinden ayrı şekilde doğrudan seçildi. Doğrudan Başbakan seçim sistemi daha istikrarlı hükümetler yaratmaya yaramadığı için 2001 seçimlerinden sonra iptal edildi.

Oy sandığı

İsrail’deki oy verme sistemi, seçmenlerin, kapalı liste sistemiyle bir siyasi partiye oy vermesidir. Seçim günü, sandığa gidildiğinde, seçmenlere bir zarf verilir ve seçim kabini gösterilir.

Seçim kabininde, pusulaların bulunduğu bir kısım ve her partinin bir pusulası vardır. Pusulalar, partinin kisaltması olan, bir iki İbranice harften oluşan kısaltmalarıyla basılmıştır. Bunun yanısıra, partinin tam adı ve bazen sloganları küçük harflerle yazılı bir şekilde pusula üzerinde bulunur. Her parti seçim gününden önce pusulasını tanıtır ve bu pusulalarla seçim posterleri hazırlar. Bütün siyasi partiler kısaltmalarıyla bilindiği için, birçok parti, ismini bir iki harfli şekliyle kullanır. Bu genelde pusuladaki ismiyle aynı olur.

Seçmen istediği pusulayı alır, zarfın içine koyar ve zarfı kapattıktan sonra seçim sandığının içine atar. Bu sistem okuma yazması çok iyi olmayanlar için de kolaydır. Bu İsrail için oldukça önemlidir çünkü yeni göçen İsrailliler İbraniceyi çok iyi bilmemektedirler. Her parti, seçtiği harfleri İsrail Merkezi Seçim Komitesi’ne kaydetmelidir. Eğer bir parti, eski bir partinin harflerini kullanmak isterse, bu eski partiden izin almak zorundadır.

Oy verme kağıt pusulalarla gerçekleşir ve oylar, sisteme girilmeden önce elle sayılır. İsrail, elektronik oy verme sistemini, siber saldırılarla seçimin kaderini değiştirmek isteyenlerin olması tehdidiyle kullanmaz [12].